گروه دیپلماتیک - همشهری آنلاین: تام کاتن سناتور ارشد جمهوریخواه اخیر گفته که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور این کشور، ترجیح می‌دهد توافق با ایران مانند توافقی باشد که لیبی در سال ۲۰۰۳ با آمریکا امضا کرد.
معمر قذافی رهبر لیبی پس از سال‌ها مناقشه هسته‌ای و نظامی، با کنار گذاشتن برنامه هسته‌ای و توسعه تسلیحاتی خود اعلام کرد که راه توسعه روابط با غرب را در پیش می‌گیرد. دولت او اما در سال 2011 یعنی یک سال پس از توقف کامل برنامه هسته‌ای و کاهش برد موشک‌هایش در پی شورش داخلی با حمایت خارجی‌ها و حمله نظامی پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به رهبری آمریکا سرنگون شد.
گریگوری برو تحلیلگر اوراسیا گروپ در واکنش به اظهارات تام کاتن گفته مدل لیبی دقیقاً همان چیزی است که ایران از پذیرش آن خودداری کرده، و دلایل این موضوع هم کاملاً روشن است. آمریکا اهرم فشار دارد اما هیچ سناریویی وجود ندارد که در آن ایران پذیرای برچیدن کامل برنامه هسته‌ای‌اش باشد.
در لیبی چه اتفاقی افتاد؟ (گاهشمار تحولات لیبی تا سقوط قذافی)
دهه 1970
قذافی برنامه هسته‌ای لیبی را آغاز می‌کند و توجه به توسعه تکنولوژی هسته‌ای به عنوان یک هدف استراتژیک را سرعت می‌بخشد.
دهه 1980
- لیبی تلاش می‌کند تا از کشورهای مختلف مانند چین و ایتالیا برای تأمین تجهیزات هسته‌ای و فناوری‌هایی برای برنامه هسته‌ای خود استفاده کند.
- فعالیت‌های هسته‌ای لیبی به شدت مورد انتقاد دولت‌های غربی قرار می‌گیرد.
سال 1992
- شورای امنیت سازمان ملل، به‌دلیل برنامه‌های هسته‌ای و موشکی تحریم‌هایی را علیه لیبی وضع می‌کند.
- این تحریم‌ها شامل منع فروش تجهیزات نظامی و تکنولوژیکی به لیبی می‌شود.
سال 1999
قذافی اعلام می‌کند که لیبی می‌تواند در ازای لغو تحریم‌ها، برنامه هسته‌ای خود را به حالت تعلیق درآورد.
سال 2003
معمر قذافی پس از حمله ائتلاف آمریکایی به عراق و نگرانی از تکرار این واقعه در لیبی اعلام می‌کند:
- لیبی برنامه هسته‌ای و تسلیحات نظامی و شیمیایی خود را متوقف می‌کند
- آماده همکاری با جامعه جهانی برای بازرسی و نابودسازی تسلیحات خود است.
- با امضای پروتکل الحاقی، نظارت‌های بیشتر آژانس انرژی اتمی و بازرسان تسلیحات شیمیایی را می‌پذیرد.
- برد موشک‌هایش را به 300 کیلومتر کاهش می‌دهد.
سال 2004
آغاز بازرسی‌های بین‌المللی از سایت‌های هسته‌ای و موشکی لیبی توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
سال 2006
- لیبی به عنوان شریک بالقوه در برنامه‌های انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز مطرح می‌شود و مذاکراتی با کشورهای غربی برای توسعه همکاری‌های هسته‌ای آغاز می‌شود.
- لیبی معاهده با انگلیس امضا می‌کند که بر اساس آن لندن متعهد می‌شود تا در صورت حمله احتمالی به لیبی، امنیت قذافی و حکومتش را تضمین کند.
سال 2009
قذافی با ابراز نارضایتی از عهدشکنی غربی‌ها از جمله در لغو تحریم‌ها علیه لیبی، از اعتماد به غرب ابراز پشیمانی کرده و می‌گوید: «آمریکا باید به تعهداتش عمل کند تا کشورهایی مثل ایران و کره شمالی با مشاهده رفتار آمریکا با لیبی تصمیمات دیگری نگیرند.»
سال 2011
آغاز اعتراض‌های گسترده داخلی پس از موج تظاهرات‌ها در کشورهای خاورمیانه موسوم به بهار عربی
فوریه
کشیده شدن اعتراض‌ها به شهر بنغازی؛ معترضان خواستار اصلاحات سیاسی و آزادی‌های مدنی هستند.
مارس
- درگیری‌ها به سرعت به دیگر شهرها، از جمله طرابلس پایتخت، گسترش می‌یابد.
- شورای امنیت سازمان ملل، قطعنامه 1973را تصویب می‌کند و به ایجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز لیبی و استفاده از نیروی نظامی برای حفاظت از غیرنظامیان مجوز می‌دهد.
- آغاز حملات هوایی ناتو با عنوان (طلوع ادیسه) به مواضع نیروهای قذافی با حضور نیروهای انگلیسی که قرار بود حافظ دولت قذافی باشند
اوت
شورشیان به طرابلس حمله می‌کنند و به تدریج کنترل شهر را به دست می‌گیرند.
اکتبر
معمر قذافی در خلال درگیری‌ها در سیرت (زادگاهش) کشته می‌شود. این حادثه به طور رسمی پایان رژیم او را اعلام می‌کند.
دسامبر
تشکیل شورای ملی انتقالی لیبی به عنوان دولت موقت
لیبی هراسی دروغ بود
داگ باندو پژوهشگر ارشد سیاسی مؤسسه و دستیار ویژه رونالد ریگان رئیس‌جمهور اسبق آمریکا
واقعیت این است که لیبی‌هراسی‌ها آن زمان، تقلبی بودند. قذافی فرشته نبود، اما آنطور که ادعا شد هم به غیرنظامیان حمله نکرد. او فقط با شورشیانی مقابله می‌کرد که اسلحه به دست گرفته بودند. او حتی وعده داده بود کسانی که اسلحه‌شان را زمین بگذارند عفو می‌کند. ناتو ادعا داشت که برای حفاظت از غیرنظامیان به لیبی حمله کرده اما اگر این ادعا از آنها گرفته می شد، عملا بهانه ای دیگری برای این جنگ پرهزینه وجود نداشت. باراک اوباما در آن زمان یک نسل را لیبی ویران کرد؛ این است هزینه جنگافروزی بی‌ملاحظه آمریکا.
اعتماد نابجای قذافی به غرب
ایلیا تسوکانوف تحلیلگر روابط بینالملل روسیه
9 ماه پس از حمله آمریکا به عراق در دسامبر سال 2003 معمر قذافی اعلام کرد که لیبی برنامه‌های تسلیحاتی خود را کنار می‌گذارد و اجازه ورود بازرسان آمریکایی، انگلیسی و سایر بازرسان خارجی را به کشورش می‌دهد تا تسلیحات شیمیایی و برنامه هسته‌ای این کشور را برچینند. قذافی می‌خواست با این اقدام واشنگتن و متحدانش را آرام کرده و غرب را قانع کند که طرابلس تهدیدی برای آنان نیست. قذافی با این کار موشک‌های بالستیک خود را با بردی که می‌توانستند بخش‌های زیادی از اروپا جنوبی و بالکان را هدف قرار دهند کنار گذاشت. لیبی در نهایت با قیام مسلحانه حمایت‌شده از سوی خارجی‌ها، مداخله ناتو و در نهایت تجزیه به کشوری چندپاره تبدیل شد.
نامه قذافی به نخست وزیر وقت ایتالیا 5 روز پیش از مرگش
سیلویو عزیزم، من از برخورد شما به عنوان دوستی که با او توافقنامه همکاری در راستای منافع مردم دو کشور امضا کرده‌ام، متعجب شدم. از شما انتظار داشتم دستکم به آنچه در لیبی می‌گذرد توجه داشته باشی و پیش از اعلام حمایت از این جنگ برای میانجیگری تلاش کنی... فکر می‌کنم که شما هنوز این فرصت را داری که به عقب برگردی و منافع مردم دو کشور را مدنظر قرار دهی. بمباران لیبی را که منجر به کشته شدن برادران لیبیایی و کودکان ما می‌شود، متوقف کنید. با دوستان و متحدان خود صحبت کن تا تهاجم به کشور من را متوقف کنند. امیدوارم که خدا به راه عدالت هدایتت کند.»
منبع: روزنامه پاریس مچ
