خبرگزاری مهر، گروه استانها: استان کرمانشاه که طی سال گذشته با روندی کاهشی در نرخ بیکاری و تورم همراه بود و نشانه‌هایی از بهبود نسبی شاخص‌های اقتصادی را به نمایش گذاشته بود، در زمستان ۱۴۰۳ بار دیگر به صدر جدول بیکاری کشور بازگشت. طبق داده‌های منتشرشده توسط مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری این استان در زمستان ۱۴۰۳ با فاصله اطمینان ۹۵ درصدی در بالاترین حد خود به ۱۸.۲ درصد رسیده است؛ عددی که بالاترین نرخ بیکاری در میان تمام استان‌های کشور محسوب می‌شود و زنگ خطری جدی برای برنامه‌ریزان اقتصادی و مسئولان اجرایی استان و کشور به شمار می‌آید.
در حالی که کرمانشاه در مقاطعی از سال ۱۴۰۳ با بهبودهایی در نرخ بیکاری همراه بود و حتی برخی آمارها حاکی از کاهش میزان بیکاری و افزایش نرخ اشتغال و مشارکت اقتصادی در ماه‌های ابتدایی این سال بود، اما اطلاعات منتشرشده مربوط به زمستان همان سال، واقعیتی متفاوت را پیش‌روی تحلیلگران قرار می‌دهد. نرخ بالای بیکاری در زمستان ۱۴۰۳، با فاصله‌ای معنادار نسبت به سایر استانها، کرمانشاه را به جایگاه نخست بیکاری در سطح کشور رسانده است. این در حالی است که نرخ بیکاری استان در زمستان سال پیش (۱۴۰۲) معادل ۱۷.۴ درصد بود؛ بنابراین نه تنها روند کاهشی متوقف شده، بلکه افزایشی هرچند اندک نیز رقم خورده است.
نکته قابل توجه آنکه این نرخ بیکاری در حالی به ثبت رسیده که نرخ مشارکت اقتصادی استان در زمستان ۱۴۰۳ معادل ۴۱.۹ درصد بوده که در مقایسه با زمستان ۱۴۰۲، یک افزایش اندک (۰.۷ درصدی) را نشان می‌دهد. نسبت اشتغال نیز از ۳۴.۱ درصد در زمستان ۱۴۰۲ به ۳۵.۶ درصد در زمستان ۱۴۰۳ افزایش یافته است.
این آمارها در حالی منتشر می‌شود که استان کرمانشاه در زمینه‌هایی همچون صادرات غیرنفتی، توسعه تجارت مرزی، و بهبود زیرساخت‌های ارتباطی در سال گذشته گام‌های قابل توجهی برداشته بود. از جمله دستاوردهای استان در سال ۱۴۰۳، کاهش قابل توجه نرخ تورم و ثبت سومین جایگاه کشوری با کمترین تورم (۲۹.۷ درصد) بود که نشانه‌ای از بهبود شرایط معیشتی تلقی می‌شد. اما بازگشت کرمانشاه به رتبه نخست بیکاری کشور، حاکی از آن است که کاهش تورم الزاماً به معنای کاهش بیکاری نبوده و همچنان موانع ساختاری و ضعف‌های بنیادین در بازار کار این استان پابرجاست.
کرمانشاه استانی است با ظرفیت‌های گسترده اقتصادی، مرزهای فعال بین‌المللی، جمعیت جوان و تحصیل‌کرده، و منابع طبیعی و کشاورزی قابل توجه. اما این استان همچنان با مشکلاتی نظیر عدم تناسب فرصت‌های شغلی با میزان عرضه نیروی کار، نبود سرمایه‌گذاری پایدار در بخش‌های تولیدی، تمرکز اشتغال در حوزه‌های غیررسمی و فصلی، و ضعف در نظام آموزش مهارتی مواجه است. آمارهای فعلی گواه این واقعیت‌اند که باوجود برخی سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه‌ای، هنوز نتوانسته‌ایم تحولی جدی در بازار کار کرمانشاه ایجاد کنیم.
در سال‌های گذشته طرح‌هایی مانند ایجاد نواحی صنعتی، توسعه اشتغال روستایی، حمایت از مشاغل خرد، و تقویت صادرات غیرنفتی در دستور کار قرار گرفتند، اما ظاهراً این اقدامات نتوانسته‌اند آن‌گونه که انتظار می‌رفت، به کاهش معنادار بیکاری بینجامند. وضعیت بحرانی اشتغال در کرمانشاه نشان می‌دهد که نیاز به بازنگری جدی در سیاست‌های اشتغال‌زایی، تمرکز بر آموزش‌های مهارتی مبتنی بر نیاز بازار، جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، و حمایت هدفمند از کارآفرینی در این استان وجود دارد.
افزایش بیکاری در استانی که از ظرفیت‌های بی‌نظیر مرزی برخوردار است، می‌تواند پیامدهای اجتماعی و اقتصادی نگران‌کننده‌ای نیز در پی داشته باشد؛ از مهاجرت‌های گسترده و فرار نیروی انسانی گرفته تا تشدید آسیب‌های اجتماعی و افزایش فشار اقتصادی بر خانوارها. بنابراین، بازگشت کرمانشاه به صدر جدول بیکاری کشور در زمستان ۱۴۰۳ نباید تنها به عنوان یک آمار تلقی شود، بلکه باید زنگ هشدار جدی برای تصمیم‌گیران باشد تا با اتخاذ راهبردهایی واقع‌گرایانه‌تر، آینده اقتصادی این استان را از وضعیت هشدار خارج سازند.
در مجموع، آمار رسمی زمستان ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که اگرچه دستاوردهایی نظیر کاهش تورم در کرمانشاه به ثبت رسیده، اما چالش اساسی این استان همچنان اشتغال و بیکاری گسترده است. رسیدگی فوری به این موضوع و طراحی نقشه راهی جامع برای ساماندهی بازار کار کرمانشاه، ضرورتی انکارناپذیر برای رشد و توسعه پایدار این استان است.
نرخ بالای بیکاری کرمانشاه نتیجه سال‌ها سیاست‌گذاری اشتباه است
آرش رضایی کارشناس اقتصادی کرمانشاهی در گفتگو با خبرنگار مهر با ابراز نگرانی از وضعیت نرخ بالای آمار بیکاری در کرمانشاه، گفت: آمار فعلی بیکاری در کرمانشاه، تنها عددی در یک جدول نیست؛ این یک فاجعه انسانی و اجتماعی است که نتیجه سال‌ها سیاست‌گذاری نادرست، نبود زیرساخت‌های متناسب با ظرفیت‌های استان، و بی‌توجهی به نیازهای واقعی بازار کار است.
وی با اشاره به اینکه کرمانشاه سال‌هاست درگیر بحران مزمن بیکاری است، افزود: مسئولان در طول دو دهه گذشته، به‌جای طراحی راهبردهای پایدار و ساختاری برای توسعه اشتغال، بیشتر به اقدامات مقطعی، و طرح‌های زودبازده غیرموثر اکتفا کرده‌اند. در حالی که حل بحران بیکاری نیازمند تحول عمیق در نگاه توسعه‌ای است.
رضایی با تأکید بر اینکه کرمانشاه به‌رغم برخورداری از مرزهای گسترده با عراق، جمعیت جوان، منابع طبیعی، زمین‌های حاصلخیز و ظرفیت صادراتی، هنوز از این پتانسیل‌ها بهره کافی نبرده، تصریح کرد: برای مثال ما در زمینه صادرات غیرنفتی رشد خوبی داشته‌ایم، اما این رشد به دلیل ماهیت صادراتی کرمانشاه، اشتغال‌زایی درون‌زا نداشته و بیشتر در دست واسطه‌گران و سرمایه‌گذاران غیربومی بوده است. باید از ظرفیت مرز برای ایجاد اشتغال بومی استفاده کرد، نه فقط عبور کالا.
این کارشناس اقتصادی، فقدان آموزش‌های مهارتی متناسب با نیاز بازار، نبود سرمایه‌گذاری پایدار در بخش صنعت و کشاورزی، و ضعف زیرساخت‌های اشتغال‌زا در مناطق روستایی را از مهم‌ترین دلایل تداوم نرخ بالای بیکاری دانست و گفت: بسیاری از جوانان استان تحصیلات دانشگاهی دارند اما فاقد مهارت لازم برای ورود به بازار کار هستند. نظام آموزش عالی ما در تربیت نیروهای ماهر ناکام بوده و این یکی از دلایل مهم افزایش جمعیت بیکار تحصیل‌کرده در کرمانشاه است.
وی همچنین به ضعف در جذب سرمایه‌گذار اشاره کرد و گفت: نبود امنیت سرمایه‌گذاری، طولانی بودن فرآیندهای اداری، و ناپایداری قوانین باعث شده بسیاری از سرمایه‌گذاران تمایلی به حضور در کرمانشاه نداشته باشند. ما نیازمند اصلاحات جدی در سطح مدیریتی و جذب سرمایه بر پایه برنامه‌ریزی توسعه‌ای هستیم.
این کارشناس اقتصادی تدوین یک برنامه راهبردی جامع برای توسعه اشتغال با رویکرد بومی‌سازی؛ سرمایه‌گذاری در آموزش مهارتی و ایجاد پیوند میان آموزش و بازار کار؛ توسعه خوشه‌های صنعتی کوچک و متوسط در مناطق محروم و مرزی؛ بهبود فضای کسب‌وکار و کاهش بروکراسی اداری برای جذب سرمایه‌گذاران؛ حمایت ویژه از کارآفرینی بومی، به‌ویژه در بخش کشاورزی، گردشگری و صنایع‌دستی و افزایش شفافیت و نظارت در اجرای طرح‌های اشتغال‌زایی را راهکارهایی برای عبور از بحران بیکاری در استان کرمانشاه دانست.
رضوانی در پایان تأکید کرد: تا زمانی که نگاه ما به توسعه اشتغال در کرمانشاه تغییر نکند و ساختارهای اقتصادی اصلاح نشوند، این استان همچنان در صدر نرخ بیکاری باقی خواهد ماند و فرصت‌های نسل جوان یکی پس از دیگری از بین خواهد رفت.
فرصت‌های شغلی در استان، با نیاز و تخصص جوانان همخوانی ندارد
سعید محمدی، جوان ۳۱ ساله و فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد رشته مهندسی مکانیک، با بیان اینکه از زمان فارغ‌التحصیلی تاکنون موفق به یافتن شغل پایدار نشده است، اظهار کرد: متأسفانه علی‌رغم تلاش فراوان، هنوز نتوانسته‌ام شغلی متناسب با تخصص خود پیدا کنم. بارها برای استخدام در شرکت‌های خصوصی و دستگاه‌های دولتی اقدام کرده‌ام اما یا ظرفیت استخدامی محدود بوده یا اولویت با نیروهای دارای سابقه کاری بالا بوده است.
وی با اشاره به اینکه تجربه چند ساله او در جست‌وجوی کار تنها منجر به اشتغال موقت در مشاغلی غیرمرتبط شده، افزود: برای مدتی به‌صورت قراردادی در یک فروشگاه کار کردم و مدتی نیز به کارگری فنی در کارگاه‌های صنعتی پرداختم، اما این نوع مشاغل نه امنیت شغلی دارند و نه متناسب با سطح تحصیلات و تخصص من هستند.
محمدی ضعف زیرساخت‌های اشتغال‌زایی، تمرکز پایین بر ظرفیت‌های بومی، و نبود تناسب میان رشته‌های تحصیلی و بازار کار را از عوامل اصلی نرخ بالای بیکاری در استان کرمانشاه دانست و تصریح کرد: بسیاری از جوانان استان، تحصیلات دانشگاهی دارند اما فرصت کاربردی کردن دانش‌شان را ندارند. برنامه‌ریزی دقیق و آینده‌نگرانه‌ای در سطح استان برای هدایت تحصیلات به سمت مهارت‌آموزی و اشتغال‌زایی وجود ندارد.
این جوان کرمانشاهی، همچنین به نقش منفی روند پیچیده جذب در برخی ادارات و نهادها اشاره کرد و گفت: متأسفانه برخی استخدام‌ها غیرشفاف هستند و احساس می‌شود عدالت در توزیع فرصت‌های شغلی رعایت نمی‌شود. شفاف‌سازی فرآیند جذب و اولویت دادن به نیروهای بومی باید در اولویت قرار گیرد.
وی تأکید کرد: کرمانشاه ظرفیت‌های بزرگی در حوزه مرز، گردشگری، صنعت، کشاورزی و حتی انرژی‌های نو دارد. اگر این ظرفیت‌ها به‌درستی فعال شوند و سرمایه‌گذاری هدفمند صورت گیرد، بخش زیادی از مشکل بیکاری استان حل خواهد شد.
محمدی در پایان سخنان خود با ابراز امیدواری نسبت به آینده گفت: جوانان کرمانشاهی باانگیزه، تحصیل‌کرده و توانمند هستند. انتظار ما این است که مسئولان با برنامه‌ریزی دقیق، فضای اشتغال واقعی را در استان فراهم کنند و نگذارند این استعدادها به دلیل بیکاری از بین برود یا مجبور به مهاجرت شوند.
