به گزارش خبرنگار تابناک، رشد فزاینده جمعیت، افزایش حاشیه‌نشینی، کاشت محصولات آب‌بر، فقدان کشاورزی مکانیزه، چاه‌های غیرمجاز و تغییر اقلیم، کاهش پوشش‌های جنگلی، کاهش شدید بارندگی‌ها در گلستان، پسروی آب دریای خزر و تهدید خشک شدن خلیج گرگان، وضعیت آبی این استان را به مرحله‌ای بغرنج رسانده است. بر اساس آمار موجود، گلستان جزو چهار استان کشور با تنش آبی قرار دارد و با کمبود یک هزار و ۵۰۰ لیتر بر ثانیه آب شرب مواجه است. فرسودگی شبکه انتقال آب، به‌ویژه در دوران استقلال استان و کم‌توجهی به بهسازی این خطوط لوله، از دیگر عوامل مهمی است که در این سال‌ها موجب بحران منابع آبی گلستان شده است.
از سوی دیگر، به تعویق افتادن اتمام سد نرماب مینودشت، که یکی از سد‌های مهم شرق استان در تأمین آب مردم و کشاورزی است، از سال ۱۳۹۰ موجب شده تا مردم این منطقه همچنان در تابستان و زمستان با کمبود آب دست و پنجه نرم کنند. سد‌های چهل‌چای و آق‌دکش از دیگر سد‌های مخزنی استان هستند که همچنان بلاتکلیف مانده و چشم به دریافت اعتبارات دارند. پروژه‌هایی که اگر از سال‌ها قبل با جدیت، جذب اعتبارات و تکمیل آنها دنبال می‌شد، امروز گلستان با بحران آب روبهرو نمی‌شد.
به گفته مدیر دفتر سد‌ها و تأسیسات شرکت آب منطقه‌ای گلستان، تنها ۲۱ درصد ظرفیت سد‌های گلستان پر است که نشان‌دهنده ادامه وضعیت کم‌بارشی و خشکسالی در استان است. موسی برزگر اعلام کرد که نزولات جوی به میزان ۴۳ درصد کاهش داشته‌اند و لازم است برای مصرف آب مدیریت جدی‌تری در نظر گرفته شود.
هفت پروژه کلیدی در دست اقدام
مدتی است که مدیران استانی به خود آمده‌اند و نگرانی‌ها از وضعیت بحرانی آب در تابستان امسال در دستور کار جدی مدیران استانداری گلستان قرار گرفته است. به‌گونه‌ای که استاندار گلستان در اسفندماه سال گذشته نخستین قرارگاه مقابله با تنش آبی را با رویکرد رفع کمبود آب در شهر‌های گرگان و گنبد راه‌اندازی کرد. اگرچه علی‌اصغر طهماسبی، استاندار گلستان، وعده داده که مردم نگران نباشند و مشکل خاصی در تأمین آب وجود ندارد و اعلام کرده بود که چهار تا هفت پروژه کلیدی در دست اقدام است که می‌توانند تنش آبی را کاهش دهند، اما کارشناسان حوزه آب همچنان از این مسأله ابراز نگرانی می‌کنند و به وعده‌ها خوش‌بین نیستند.
چند روز پیش، استاندار گلستان در بازدید از سد نرماب اعلام کرد که این سد از مهرماه امسال آبگیری می‌شود، وعده‌ای که سال‌ها از سوی استانداران متعدد داده شد، اما سد نرماب همچنان در حسرت آبگیری مانده است. طهماسبی در این بازدید به منابع طبیعی و آبخیزداری، شرکت آب منطقه‌ای گلستان و پیمانکار پروژه دستور داد تا پایان فروردین‌ماه طبق مصوبات جلسه استانی دو ماه پیش، ۱۲۰ اصله درخت در حاشیه جاده روستایی واقع در مخزن سد قطع شود تا شرایط برای آماده‌سازی مخزن فراهم گردد. استاندار تأکید کرد که با تأمین ۲۰ هزار میلیارد ریال اعتبار موردنیاز، مرحله نخست این پروژه با ظرفیت ۳۰ میلیون مترمکعب از مهرماه سال جاری (آغاز سال آبی جدید) آماده آبگیری خواهد شد. وی همچنین تأکید کرد که هرگونه کم‌کاری یا قصور از سوی مدیران در این پروژه ملی با برخورد شدید دولت و دستگاه قضائی مواجه خواهد شد.
نگرانی از بحران کمبود کشت محصولات
مدیرعامل آب منطقه‌ای گلستان با اشاره به اینکه ۱۸۰ روستای این استان دچار تنش آبی هستند، عنوان کرد: ۲۴ ناوگان آبرسانی سیار در استان فعال است که آب شرب این روستا‌ها را تأمین می‌کنند. ابوالفضل رحیمی گفت: متأسفانه تخصیص نیافتن به‌موقع اعتبارات باعث چالش جدی در حوزه تکمیل پروژه‌های آبرسانی در استان شده است.
از سوی دیگر، گلستان به‌عنوان یکی از استان‌های مهم تأمین‌کننده محصولات کشاورزی، به‌ویژه گندم با گلوتن بالا، جو، کلزا و برنج، به دلیل مصرف بالای آب در کشاورزی و کم‌کاری در توسعه آبیاری نوین، به‌شدت در معرض خطر کم‌آبی برای کشاورزی و حتی خشکسالی قرار گرفته است. ۷۰ درصد اشتغال استان در بخش کشاورزی است و این مسأله نشان می‌دهد که اگر برای حل تنش آبی و جایگزینی روش‌های جدید کشاورزی اقدام عاجلی صورت نگیرد، بدون‌شک استان گلستان که یکی از استان‌های مهم تأمین‌کننده غذا در کشور شناخته می‌شود، با بحران کمبود کشت و زراعت روبهرو خواهد شد.
به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی، کمبود آب در استان گلستان همانند دیگر استانها جدی است، اما برنامه‌ریزی درست و کارشناسی می‌تواند به کشاورزان این امکان را بدهد که با وجود مشکل تنش آبی، بیشترین محصول را با مصرف آب کمتر در استان تولید کنند. ابراهیم هزارجریبی افزود: تنش‌های آبی نباید خسارتی به کشاورزان و کشاورزی استان وارد کند و سیاست‌های دولت در این حوزه بر این مبنا قرار دارد که با وجود کم‌آبی، کشت بدون خسارت به کشاورزان ادامه یابد.
مبحث دیگری که برای جلوگیری از تنش آبی سال‌هاست در دستور کار قرار گرفته و همتی برای اجرائی شدن آن دیده نمی‌شود، مصوبه شیرین‌سازی آب دریای خزر برای عبور از بحران آب در گلستان است. این پروژه قرار بود با مشارکت و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی انجام شود، اما عدم توافق وزارت نیرو برای خرید آب با قیمت موردنظر بخش خصوصی و همچنین کم‌کاری در صدور مجوز‌ها موجب دلسردی سرمایه‌گذاران و کنار رفتن آنها شد.
طرحی که از سال ۱۳۷۰ در دستور کار قرار گرفت و هر بار با بن‌بست اجرایی مواجه شد. نایب‌رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی گرگان در این زمینه عنوان کرد که برای احداث آب شیرین‌کن در سال ۱۳۹۷ اعلام آمادگی کردیم، اما توجهی به درخواست‌های بخش خصوصی نشد. علی‌محمد چوپانی افزود: این پروژه در آن سال مبلغ ۱۰۰ میلیارد تومان هزینه داشت و امروز این طرح به ۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. وی ادامه داد که اگر وزارت نیرو با بخش خصوصی برای خرید آب، صدور مجوز‌ها و دیگر مسائل به توافق نرسد، امکان اجرائی شدن این طرح وجود ندارد.
اجرای مصوبه طرح شیرین سازی با خرید آب
پس از مدت‌ها انتظار، در یازدهم فروردین‌ماه امسال، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان از صدور مجوز خرید تضمینی آب برای طرح شیرین‌سازی آب دریای خزر جهت جبران بخشی از کمبود آب شرب استان خبر داد. ایرج حیدریان گفت: با پیگیری‌های متعدد شرکت آب منطقه‌ای گلستان، شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور و ستاد وزارت نیرو، در آغاز سال ۱۴۰۴ موافقت سازمان برنامه و بودجه برای شیرین‌سازی آب دریای خزر به‌منظور جبران بخشی از کمبود آب شرب اخذ شد و مجوز خرید تضمینی آب برای احداث تأسیسات دریایی و استقرار فاز نخست آب شیرین‌کن گلستان صادر شده است.
وی افزود: طبق طرح جامع، نیاز آب شرب گلستان در افق سال ۱۴۲۵ حدود ۱۸۲ میلیون مترمکعب است که قرار است ۱۴۶ میلیون مترمکعب آن از منابع آب‌های زیرزمینی و منابع آب‌های سطحی پس از احداث سد‌های موردنیاز تأمین شود و حدود ۳۶ میلیون مترمکعب نیز از طریق شیرین‌سازی آب دریای خزر تأمین خواهد شد. حیدریان ادامه داد: مطالعات فنی و مالی شیرین‌سازی آب دریای خزر انجام شده و مجوز‌های فنی، محیط‌زیستی و پدافند غیرعامل از مراجع ذی‌صلاح صادر شده است.
بر اساس تحلیلی از سوی مؤسسه منابع جهانی (WRI)، که یک سازمان غیرانتفاعی است و منابع طبیعی سیاره زمین را بررسی می‌کند، اعلام شد که ۱۳ کشور در فهرست کشور‌هایی که شدیدترین وضعیت کم‌آبی را دارند، قرار دارند و ایران یکی از آنهاست.
کاهش آب‌های زیرزمینی و استفاده بی‌رویه از چاه‌ها، به‌ویژه چاه‌های غیرمجاز، از مهم‌ترین مشکلاتی بوده که در تمام این سال‌ها نادیده گرفته شد و برای حفظ این منابع آبی هیچ چاره‌اندیشی صورت نگرفت. بر اساس آمارهای موجود، افت سطح آب در تمامی حوضه‌های آبریز کشور محسوس بوده و «فرونشست زمین» در تمامی استانها در حال رخ دادن است.
نسبت به سال ۱۳۵۵، تعداد چاه‌های آب در ایران بیش از ۱۷ برابر شده و از ۴۵ هزار حلقه به بیش از ۸۰۰ هزار حلقه رسیده است. ایران کشوری با اقلیم خشک و نیمه‌خشک است که همواره با چالش کمبود آب مواجه بوده است، اما در تمامی این سال‌ها به‌رغم کاهش بارندگی‌ها، افزایش جمعیت و ساخت‌وسازها، اقدام عاجلی برای جایگزینی و استفاده از آب‌های نامتعارف انجام نشده است و اکنون استان گلستان به مرحله‌ای رسیده که علاوه بر تنش آبی، شاهد فرونشست‌های زیاد و افزایش ریزگرد‌ها است که نگرانی‌های زیادی برای مردم و کشاورزان ایجاد کرده است.
