زهره نوروزپور: اولین دور گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا در عمان برگزار شد. دوطرف ابراز خوشبینی کرده اند که مذاکرات به خوبی پیش رفته و شنبه هفته آینده دور دوم آن احتمالا در مکانی دیگر برگزار خواهد شد. رسانه های خبری داخلی و غربی تا این لحظه اخبار مثبتی را مخابره کرده اند و به طور کلی نشان می دهد که ظاهرا فضای مذاکره چه از لحاظ سیاسی و چه از لحاظ رسانه‌ای مثبت بوده است. در همین باره با دکتر رضا نصری کارشناس ارشد سیاست خارجی و حقوق‌دان بین الملل به خبرآنلاین گفت: به نظرم حرکت مثبتی در حوزه دیپلماسی آغاز شده که باید از آن به عنوان یک «پروژه ملی» - فارغ از سلایق سیاسی و جناحی - حمایت کرد. او همچنین گفت که باید با احتیاط خوشبین بود....
مشروح گفت‌وگوی خبرآنلاین با نصری را می خوانید:
مذاکرات مطابق معیارها و پارامترهای ایران برگزار شد/ بحث «جمع‌آوری تاسیسات هسته‌ای» مطرح نشد
* ارزیابی اولیه شما از مذاکرات عمان با توجه به صحبت‌های دکتر عراقچی و اظهارات کوتاه ویتکاف چیست؟
اول اینکه ایران با اعتماد به نفس وارد مذاکره شد. ترکیب هیات همراه وزیر امور خارجه و میزان آمادگی آن‌ها، نشان‌دهنده جدیت ایران بود. در واقع، تیم مذاکره‌کننده هم آمادگی بالایی داشت و هم با شناخت کامل نسبت به چالش‌ها و عواملی که ممکن است در واشنگن در فرایند مذاکراتی اخلال ایجاد کنند، وارد میدان شد. دوم اینکه مذاکرات مطابق معیارها و پارامترها ایران برگزار شد؛ یعنی مذاکره به صورت غیرمستقیم بود، زبان تهدید و تحمیل از طرف هیات آمریکایی کنار گذاشته شد، هیات آمریکایی رفتار محترمانه‌ای داشت، بحث «جمع‌آوری تاسیسات هسته‌ای» (Dismantlement) مطرح نشد و مبانی مشترکی برای ادامه مذاکرات به دست آمد. اینکه موقع خروج طرفین با آداب و نزاکت دیپلماتیک با یکدیگر برخورد کردند هم نشان می‌دهد سطحی از تفاهم بدست آمده است.
گامی مثبت در جهت رسیدن به توافق/ هرگونه خوشبینی باید با احتیاط همراه باشد
* اینکه قرار است مذاکرات ادامه داشته باشد را شما چه طور تفسیر می‌کنید؟ چه پیام و معنایی دارد؟
هدف از دور نخست مذاکرات غیرمستقیم، سنجش میزان جدیت طرف آمریکایی بود. اینکه مقرر شد دور دوم نیز برگزار شود، نشان می‌دهد ارزیابی هیأت ایرانی این بوده که طرف مقابل دست‌کم سطحی از جدیت از خود نشان داده و فعلاً می‌شود با همین فرمان ادامه داد. این گامی مثبت در جهت رسیدن به توافق است. با این حال، هرگونه خوشبینی باید با احتیاط همراه باشد. هنوز در ابتدای مسیر قرار داریم و عوامل متعددی - چه در واشنگتن و چه در منطقه - همچنان در تلاش‌اند تا روند گفت‌وگو را مختل کنند. رژیم اسرائیل، شبکه لابی‌های وابسته به آن، و همچنین جریان نومحافظه‌کار جنگ‌طلب در آمریکا، مانند گذشته تلاش خواهند کرد مذاکرات را به بن‌بست بکشانند تا گزینه‌ای جز تحریم و تقابل نظامی باقی نماند. برای موفقیت مسیر دیپلماسی، باید این جریان‌ها مهار و از روند اصلی تصمیم‌سازی کنار زده شوند.
هجمه و حملات به ویتکاف و رسانه‌های ضدایرانی خارج نشین آغاز می‌شود/ الزاماً همه مخالفان داخلی نیت تخریب یا اهداف جناحی ندارند
* رسانه های آمریکایی مذاکرات را مثبت ارزیابی کرده اند و برخلاف برجام ما کمتر شاهد اخبار جعلی و فیک نیوزها بودیم. اخباری که واقعا روند مذاکره را مختل می‌کرد و حتی گاهی در مذاکرات دو طرف تاثیرگذار بود. اما این بار فضا بسیار متفاوت بود هم در رسانه‌ها هم در سیاسیون. تنها عده خاصی با این مساله مخالفت کرده و آیه یاس خواندند. نظر شما چیست؟
بسیاری از رسانه‌ها ارزیابی مثبتی داشتند و بیانیه رسمی کاخ سفید هم لحن سنجیده و محترمانه‌ای داشت. اما باید انتظار داشت در روزهای آتی، در برخی رسانه‌های آمریکا، هجمه‌ها و تخریب‌های گسترده‌ای علیه ویتکاف آغاز شود، اخبار جعلی و تحلیل‌های مغرضانه - با هدف تاثیرگذاری بر فضای داخلی ایران - منتشر شود و حتی اتهامات جدیدی از سوی اسرائیل علیه ایران مطرح شود. از طرف دیگر، باید انتظار داشت شبکه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور نیز – مانند ایران‌اینترنشنال – تلاش کنند هرگونه نشست و تعامل یا توافق را به نحوی «شکست ایران» جلوه دهند تا افکار عمومی را نسبت به دستآوردهای احتمالی بدبین کنند. باید با آگاهی، شناخت و هوشمندی با این فضاسازی‌ها برخورد کرد.
اما در مورد مخالفان داخلی نباید همه را به یک چشم نگاه کرد. برخی از آن‌ها بر این باورند که نباید انتظارات عمومی را بیش از حد بالا برد تا در صورت عدم دستیابی به نتیجه، فضای سرخوردگی و یاس بر فضای کسب‌وکار سایه نیندازد. الزاماً همه مخالفان داخلی نیت تخریب یا اهداف جناحی ندارند و باید با همدلی و درک متقابل با آن‌ها تعامل کرد.
نباید نشست غیرمستقیم میان ایران و آمریکا را اقدامی علیه چین و روسیه تفسیر کرد
*به نظر شما چرا اروپا و روسیه و چین برخلاف دوره‌های پیشین غایب مذاکره بودند؟
در سال ۲۰۱۲، گفت‌وگوهایی میان ایران و آمریکا در عمان صورت گرفت که در آن کشورهای اروپایی، چین و روسیه حضور نداشتند. این مذاکرات در نهایت پایه‌ای برای رسیدن به توافق برجام شد. امروز هم عدم حضور چین و روسیه به معنی بی اعتمادی ایران به آن‌ها نیست. ایران و آمریکا صرفاً از الگویی پیروی می‌کنند که در گذشته موفق‌آمیز بوده است. نباید نشست غیرمستقیم میان ایران و آمریکا را اقدامی علیه چین و روسیه تفسیر کرد. کشورهای اروپایی نیز – که در گذشته گاه با اتخاذ مواضع و ادبیاتی تند می‌کوشیدند نشان دهند همچنان در معادلات بین‌المللی نقش دارند – امروز دریافته‌اند که نمی‌توانند در قبال ایران رویکردی تندتر از ایالات متحده اتخاذ کنند.
سطحی از تفاهم میان آن‌ها شکل گرفته است
* طرفین به یک توافق اولیه رسیدند؟ یا درخواست یکدیگر را پذیرفته اند که قبول کرده‌اند شنبه آینده هم مذاکره کنند؟
اصولاً گفت‌وگویی موفقیت‌آمیز تلفی می‌شود که هر دو طرف از آن اظهار رضایت داشته باشند. یعنی، هر دو طرف احساس کنند زمینه‌ای برای رسیدن به توافق وجود دارد. در مذاکرات اخیر، اینکه طرفین ابراز رضایت کرده‌اند و برای دور دوم مذاکرات زمان تعیین کرده‌اند، نشان می‌دهد سطحی از تفاهم میان آن‌ها شکل گرفته است.
انعقاد توافق یک بحث است و حفظ آن یک بحث دیگر است، باید در هر دو زمینه با برنامه و هوشمندی عمل کرد
*برخی از کنشگران سیاسی می گویند این دوره از مذاکره هم مانند برجام پس از ریاست جمهوری ترامپ نقض می شود یعنی همان سرنوشت برجام را پیدا می کند نظر شما چیست؟
دنیای سیاست پیش‌بینی‌ناپذیر است و نمی‌توان از الان با قاطعیت درباره آینده چهار ساله پیش‌داوری کرد. فعلاً یکی ویژگی‌های ترامپ این است قادر است در برابر هرگونه کارشکنی در داخل آمریکا به شکل موثری مقاومت کند. حزب دموکرات نیز فعلاً از نظر سیاسی و مقبولیت در افکار عمومی در موقعیتی نیست که بتواند مانعی جدی برای شکل‌گیری و اجرای توافق ایجاد کند یا حتی از آن خرده بگیرد. اگر توافق احتمالی به «مدیریت تنش» میان ایران و آمریکا طی چهار سال آینده منجر شود، منطقی نیست رئیس‌جمهور بعدی به‌راحتی بتواند یا بخواهد آن را کنار بگذارد. در هر حال، انعقاد توافق یک بحث است و حفظ آن یک بحث دیگر. باید در هر دو زمینه با برنامه و هوشمندی عمل کرد.
الگوی توافق به احتمال زیاد همان است که در برجام بود؛ یعنی رفع نگرانی در برابر رفع تحریم
* تیم مذاکره کننده برای توافق باید چه مسائل حقوقی را رعایت کنند و چه استراتژی برای جلسه بعد به کار ببندند؟
الگوی توافق به احتمال زیاد همان است که در برجام بود؛ یعنی رفع نگرانی در برابر رفع تحریم. اما تا زمانی که شکل و قالب توافق احتمالی روشن نشده، نمی‌توان به‌طور دقیق درباره ابعاد حقوقی آن اظهارنظر کرد. هنوز مشخص نیست که این توافق به‌صورت یک معاهده دوجانبه تنظیم خواهد شد، در قالب یک توافق سیاسی شکل می‌گیرد، یا اینکه طرفین به‌دنبال الگوی دیگری هستند. این موارد در طی مذاکرات روشن خواهد شد و آنگاه می‌شود نسبت به ملاحظات حقوقی به شکل دقیق‌تر اظهارنظر کرد.
*ایا فکر می‌کنید لغو تحریم‌ها شدنی هست؟
لغو تحریم‌ها ممکن است، اما نحوه بهره‌برداری از آن به خود ایران بستگی دارد.
315 315
