سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه کشورمان این هفته به مسکو خواهد رفت و به گفته سخنگوی وزارت خارجه از این فرصت برای گفت‌و‌گو درباره آخرین تحولات مرتبط با گفت‌و‌گو‌های مسقط میان ایران و آمریکا نیز استفاده خواهد شد.
گفتنی است، ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ نیز هفته قبل و پیش از شروع دور اول مذاکرات ایران و آمریکا به روسیه سفر کرده بود.
با توجه به سابقه نقش‌آفرینی روسیه در مذاکرات هسته‌ای ایران و ابراز تمایلی که اخیرا برای میانجیگری بین ایران و آمریکا کرده بودند، همچنین با توجه به نحوه تعامل و ارتباط پوتین و ترامپ باید دید که نقش روسیه در این مذاکرات دقیقا چیست؟
مواضع مشترک آمریکا و روسیه
اندیشکده آمریکایی "استیمسون" در گزارشی با تاکید بر اینکه «روسیه و آمریکا موضع مشترکی در قبال عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای دارند» نوشته: «ایران ممکن است بخواهد از الگوی مسکو پیروی کند یعنی همان گونه که روسیه به کمک به آمریکا در اوراسیا روی خوش نشان داده، زیرا واشنگتن مخالفت استراتژیک با چین را در اولویت قرار داده است.»
این اندیشکده آمریکایی در ادامه اشاره می‌کند که اولویت مهم‌تر برای مسکو آن است که روسیه نمی‌خواهد همکاری‌های نظامی‌ای که با تهران دارد تحت الشعاع رابطه تهران – واشنگتن قرار گیرد.
این اندیشکده آمریکایی در ادامه اشاره می‌کند که منافع مشترک فعلی اروپایی‌ها و روسیه آن است که از افزایش تحریم‌ها علیه ایران جلوگیری کنند و در این باره می‌نویسد: «تشدید تحریم‌ها در حال حاضر نتیجه معکوس خواهد داشت و به یک بحران امنیتی خواهد انجامید که فرآیند مدیریت آن دشوار خواهد بود. بنابراین، مسکو و پایتخت‌های اروپایی از آمریکا انتظار دارند تا مسئولیت خروج یکجانبه خود از چارچوب برجام را برعهده گیرد».
این شبکه خبری اشاره می‌کند که اکثر ناظران روس معتقدند این «آخرین فرصت» میان ایران و آمریکا برای جلوگیری از تبدیل شدن مناقشه بر سر برنامه هسته‌ای ایران به یک درگیری نظامی است.
روسیه به جای اروپا؟
در مذاکرات هسته‌ای قبلی که منجر به توافق برجام شد و همچنین تلاش‌هایی که برای بازگرداندن آمریکا به آن توافق صورت گرفت؛ اروپا نقش مهم و موثری ایفا می‌کرد. اکنون، اما با توجه سایه‌ای که تعرفه‌های ترامپ بر روابط آمریکا و اروپا انداخته، برخی می‌گویند که ممکن است ترامپ بخواهد در دور جدید مذاکرات با ایران، نقش پیشین اروپا را به روسیه بدهد! مثلا اندیشکده «چتم هاوس» چندی قبل نوشته بود: «روابط دوجانبه ایران و کشور‌های اروپایی به واسطه توسعه همکاری این کشور با روسیه به تدریج بدتر شده است. با این وجود، هیچ یک از طرفین گزینه بهتری جز بازگشت به مذاکره ندارند و باید برای احیای اعتماد از طریق یک توافق قوی‌تر و قابل‌راستی‌آزمایی تلاش کنند. ایران اکنون مذاکره با آمریکا را نوعی تسلیم شدن در برابر سیاست فشار حداکثری ترامپ می‌بیند، چیزی که تهران حاضر به پذیرش آن نیست. اما در عین حال، ایران تمایلی به تشدید درگیری‌های نظامی نیز ندارد. آنچه تهران بیش از هر چیز به دنبال آن است، کاهش بلندمدت تحریم‌ها، جلوگیری از اجرای مکانیسم ماشه و پیشگیری از حملات اسرائیل است. با این حال، اگر مسیر خروجی مناسبی پیشنهاد نشود، تهران احتمالاً به فشار حداکثری واکنش نشان خواهد داد، همان‌طور که در سال‌های ۲۰۱۹-۲۰۲۰ این کار را انجام داد.
اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی اکنون با چالش بزرگی مواجه‌اند. آنها درگیر مذاکرات ترامپ با روسیه برای پایان دادن به جنگ اوکراین، تجدید ساختار امنیتی اروپا و سیاست‌های تجاری مبتنی بر تعرفه‌های ترامپ هستند. اما اقدام نکردن می‌تواند یک چالش امنیتی حتی بزرگ‌تر ایجاد کند و یکی از تبعات انفعال اروپا می‌تواند این باشد که سیاست آمریکا در قبال ایران کاملاً بدون مشارکت اروپا شکل بگیرد و به جای آن، به روسیه به عنوان میانجی متکی باشد.»
بدگمانی در ایران
اینکه روسیه می‌تواند در حصول توافق بین ایران و آمریکا نقش موثری ایفا کند یا اینکه اصلا خواهان چنین توافقی است یا نه، اما در داخل ایران نیز مورد بحث و تحلیل است.
سابقه تاریخی روابط ایران و روسیه و بدبینی که در جامعه نسبت به روس‌ها وجود دارد، همواره این گمانه را ایجاد می‌کند که علی‌رغم نگاه به شرق مسئولان جمهوری اسلامی ایران و مواضع اعلامی روسیه، ممکن است شاهد کارشکنی‌هایی نیز باشیم.
ناصر هادیان، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین‌الملل در مصاحبه با خبرآنلاین می‌گوید: «منافع روسیه و چین در این نیست که ما به سمت غرب برویم یا تضعیف شویم. بالاخره ما یک ارتباط‌هایی با روسیه و منافعی با هم داریم. دعوای روسیه با اروپا ممکن است بماند و ممکن است با آمریکا حل شود. شاید خیلی با رفتن ما به سمت چین دغدغه نداشته باشند، ولی روس‌ها رفتن سمت اروپا و غرب را خیلی ترجیح نمی‌دهند. همینطور با توجه به ارتباطاتی که در ۱۰ سال گذشته و مسائلی که داشته‌ایم، خیلی نگران نیستم که روس‌ها این کار را بکنند. شاید بتوانم بگویم که تلاش کنند به نحوی با ترامپ ارتباط برقرار کنند تا نوعی دتانت (کاهش تنش) بین ما و آمریکا ایجاد شود.»
گفتنی است، بدگمانی به روسیه صرفا در داخل ایران نیست. مثلا نیوزویک با آغاز تلاش مسکو برای ایفای نقش میانجی نوشته بود: «روسیه می‌تواند پیام‌رسان باشد، اما بی‌طرفی‌اش مورد تردید است.» این رسانه به نقل از یک تحلیلگر افزود: «موفقیت به اعتماد واشنگتن بستگی دارد.»
ناظران سیاسی می‌گویند روسیه به دنبال نفوذ بیشتر در خاورمیانه است. موضوعی که نشان‌دهنده استراتژی بلندمدت پوتین است، و پس از آن، این می‌تواند به تعادل‌بخشی در روابط با غرب کمک کند.
اولیانوف دوباره فعال شد
روسیه در جریان مذاکرات ایران و آمریکا نقش موثر و مثبتی داشته باشد یا نه بعدا مشخص خواهد شد. فعلا، اما شاهد افزایش مواضع و نقش آفرینی‌های مقامات روس از جمله اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی هستیم. او که در شروع گفت‌و‌گو‌های مسقط نوشته بود «بیاییم در شروع مذاکرات برای آنها آرزوی موفقیت کنیم»، در واکنش به گمانه‌زنی‌ها درباره محل دور دوم مذاکرات نیز نوشته که محل مذاکرات وین نخواهد بود. به نظر می‌رسد که اولیانوف که در جریان مذاکرات برجامی رسما خود را در جایگاه سخنگو قرار داده بود، قصد دارد در این دور از مذاکرات ایران و آمریکا نیز نقش مشابهی ایفا کند.
منبع: رویداد 24
