موشک‌ها از انواع مختلف برای دهه‌ها وجود داشته‌اند، اما مفهوم موشک کروز یا موشک هدایت شونده خود پرواز (یا خود پیشران) برای اولین بار در اوایل قرن بیستم ظاهر شد. مسلماً، این فناوری از زمان پیدایش این مفهوم، راه درازی را پیموده است و موشک‌های کروز مدرن سیستم‌های تسلیحاتی فوق‌العاده مهمی هستند که دائماً تکامل پیدا می‌کنند.
به گزارش روزیاتو، بیش از یک نوع موشک کروز توسط ارتش‌های جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد و معمولاً بر اساس سرعت از هم متمایز می‌شوند. بسته به سیستم‌های پرتاب و اهداف ترجیحی نسخه‌های متفاوتی وجود دارد، به همین دلیل است که سیستم‌های پرتاب هوایی، دریایی و زمینی برای موشک‌های کروز طراحی شده.
انواع مختلفی از موشک‌های کروز وجود دارد؛ مانند موشک‌های کروز ضد کشتی، موشک‌های کروز مجهز به کلاهک هسته‌ای و غیره. با این حال، هر نوع سیستمی که باشد، همه موشک‌های کروز سریع هستند و قدرت تخریب زیادی به همراه دارند.
گستره سرعت این موشک‌ها بسیار وسیع و متفاوت است و با موشک‌های مادون صوت با قابلیت پرواز با سرعت کمتر از ۱ ماخ شروع می‌شود. موشک‌های فراصوت با سرعت ۱ تا ۵ ماخ پرواز می‌کنند و موشک‌های مافوق صوت بسیار سریعتر بوده و سرعت آنها فراتر از ۵ ماخ است.
دلایلی وجود دارد برای اینکه چرا یک ارتش ممکن است استفاده از یک موشک کروز مادون صوت را به یک موشک مافوق صوت ترجیح دهد، زیرا سرعت لزوما مهمترین عامل در استفاده از این موشک‌ها نیست.
مانند بسیاری از هواپیماهای ملخی که توسط ارتش استفاده می‌شود، خودروهای کندتر معمولاً سوخت کمتری می‌سوزانند که برد را افزایش می‌دهد. اساساً، هرچه سرعت کمتر باشد، برد بیشتر است، هرچند این همیشه در مورد موشک‌های کروز صادق نیست.
اگر زمان و برد لازم برای ضربه زدن به هدف را داشته باشید، کاملاً خوب است، اما استفاده از پرتابه‌های سریعتر نیز می‌تواند ایده‌آل باشد، زیرا ساقط کردن آنها با چنین سرعتی در آسمان تقریباً غیرممکن است. در ادامه این مطلب طبقه‌بندی‌های مختلف سرعت موشک‌های کروز و سرعت پرواز آنها خواهد آمد.
اولین موشک کروز مورد استفاده در جنگ، V-1 آلمانی بود که توسط نازی‌ها در طول جنگ جهانی دوم توسعه یافت، اگرچه سنگین، بسیار نادقیق بود و برد محدودی معادل ۲۴۰ کیلومتر داشت. از آن زمان، موشک‌های کروز مادون صوت در قابلیت استقرار، مرگباری، سرعت و برد بهبود یافته اند.
شناخته شده‌ترین موشک کروز در غرب احتمالاً موشک کروز تاماهاک است که موشک نسبتاً کندی به شمار آمده و هزینه کمتری نسبت به سامانه‌های سریعتر دارد. موشک‌های کروز تاماهاک برای اولین بار در دهه ۱۹۸۰ به عنوان موشک‌هایی با قابلیت پرتاب از دریا، از جمله شلیک از شناورهای سطحی و همچنین زیردریایی‌ها به وجود آمدند.
تاماهاک‌ها با سرعت ۸۸۰ کیلومتر بر ساعت پرواز می‌کنند که آنها را به موشک‌های مادون صوت تبدیل می‌کند. در حالی که سریع هستند، این موشک‌ها امکان شکستن دیوار صوتی را ندارند. تاماهاک‌ها از طریق راکت‌های بوستر سوخت جامد پرتاب می‌شوند و در ادامه موتور جت توربوفن راه می‌افتد تا سیستم تسلیحاتی را به مختصات هدف خود برساند.
آنها اغلب بسیار نزدیک به سطح زمین پرواز می‌کنند تا توسط سیستم‌های دفاعی شناسایی نشوند، قابلیتی که باعث می‌شود سوخت آنها سریعتر مصرف شود اما برد آنها قابل توجه و ۲.۴۰۰ کیلومتر است. برای پیدا کردن هدفشان، این موشک‌های کروز از ماهواره و رادار تطابق انحنای زمین یا TERCOM استفاده می‌کنند.
تاماهاک‌ها قادر به حمل کلاهک‌های متعارف و هسته‌ای هستند، اگرچه کنترل تسلیحات هسته‌ای این گزینه را از طریق تصمیم گیری‌های سیاسی حذف کرده است. موشک‌های کروز تاماهاک یکی از پرمصرف‌ترین سلاح‌ها در زرادخانه موشک‌های کروز ایالات متحده هستند. در حالی که آنها تنها موشک‌های کروز مورد استفاده ایالات متحده نیستند، تاماهاک‌ها خود را در برابر اهداف مختلف ثابت کرده‌اند و یکی از موفق‌ترین موشک‌های کروز مادون صوت هستند که تاکنون ساخته شده است.
موشک‌های کروز فراصوت می‌توانند از سرعت صوت فراتر بروند: یعنی بیشتر از ۱.۲۲۵ کیلومتر در ساعت. برخی از آنها می‌توانند به سرعت ۵ ماخ نزدیک شوند، هرچند تعداد کمی از آنها به حوالی نزدیک این سرعت می‌رسند.
یکی از موشک‌های این دسته که سرعتی نزدیک به ۵ ماخ دارد موشک Raduga Kh-32 است که یک موشک کروز فراصوت هوا پرتاب ساخت روسیه است که برای اولین بار در سال ۲۰۱۶ وارد خدمت شد. موشک‌های کروز فراصوت بسیار مختلفی وجود دارد، اگرچه Kh-32 یکی از سریع‌ترین موشک‌هایی است که در حال حاضر توسط یکی از بزرگترین قدرت‌های نظامی جهان استفاده می‌شود.
این موشک می‌تواند با سرعت ۴.۶ ماخ (۵.۶۴۶ کیلومتر در ساعت) پرواز کند، اگرچه به نظر می‌رسد این حداکثر سرعت آن باشد، نه یک سرعت کروز معمول. Kh-32 بردی در حدود ۹۶۰ کیلومتر داشته و بر روی بمب افکن‌های Tu-22M3M نصب می‌شوند. آنها به یک کلاهک جنگی ۵۰۰ کیلوگرمی مسلح هستند که می‌تواند از استراتوسفر و از ارتفاع ۱۳۰.۰۰۰ پا به سمت هدف شلیک شوند. وزن هر موشک کروز از این نوع حدود شش تن است و تنها دو موشک در آن واحد می‌تواند توسط این بمب افکن حمل شود.
این موشک‌های کروز برای از بین بردن ناوگروه‌های تهاجمی طراحی شده‌اند و عمدتاً به عنوان یک بازدارنده، به جای یک سلاح عملی برای عملیات‌های رزمی معمولی، استفاده می‌شوند. یکی دیگر از موشک‌های کروز فراصوت فوق العاده سریع موشک CJ-100/DF-100 ساخت چین است.
این موشک‌های کروز می‌توانند تا ۳.۸۴۰ کیلومتر با سرعت ۵ ماخ (۶.۱۳۸ کیلومتر بر ساعت) پرواز کنند که آنها را در حداکثر محدوده موشک‌های فراصوت قرار می‌دهد. هر مرحله از پرواز آنها با سرعت فراصوت انجام می‌شود که CJ-100/DF-100 را به یکی از سریع‌ترین و مرگبارترین موشک‌های کروز تبدیل می‌کند که امروزه استفاده می‌شود. البته، حامل‌های موشکی سریع‌تری نیز همیشه در حال توسعه هستند.
موشک‌های کروز مافوق صوت موشک‌های نسبتاً جدیدی در زرادخانه‌های نظامی مدرن بوده و کشورهای سراسر جهان به شدت در حال توسعه این فناوری هستند. اولین موشک استفاده شده در جنگ در این دسته، موشک ۳m۲۲ Zircon ساخت روسیه بود، یک موشک کروز ضد کشتی مافوق صوت که از کشتی‌های نیروی دریایی این کشور پرتاب می‌شود.
این موشک اولین بار در فوریه ۲۰۲۴ برای حمله به اهدافی در اوکراین استفاده شد. این موشک‌ها آنقدر سریع هستند که شناسایی و ساقط کردن آنها در آسمان با فناوری مدرن غیرممکن است که شرایط را برای پیشرفته‌ترین سیستم‌های دفاع هوایی نیز دشوار می‌سازد.
طبق گزارش ها، ۳m۲۲ Zircon می‌تواند تا سرعت ۹ ماخ (۱۱.۰۵۸ کیلومتر در ساعت) پرواز کند که بسیار سریع است. این موشک‌ها برای اولین بار در ژانویه ۲۰۲۳ وارد خدمت شدند، در حالی که کشورهای غربی سخت تلاش دارند تا با نوآوری‌های موشک‌های کروز روسیه همگام شوند.
بسیاری از اطلاعات مربوط به این سیستم تسلیحاتی ناشناخته است، اما جزییاتی نیز در مورد آن وجود دارد. اعتقاد بر این است که این یک موشک با سوخت دو مرحله‌ای است، در ابتدا با استفاده از سوخت جامد موشک و در ادامه یک اسکرمجت. برد این موشک کروز مافوق صوت حدود ۹۶۰ کیلومتر تخمین زده می‌شود.
کشورهایی مانند ایالات متحده در حال کار بر روی توسعه موشک‌های کروز مافوق صوت خود هستند، اگرچه تا اوایل سال ۲۰۲۵ هیچکدام به بهره برداری نرسیده اند. اما چندین پروژه ممکن است به ثمر بنشیند، از جمله نسخه مفهومی سلاح هواتنفسی مافوق صوت (HAWC)، موشکی با موتور اسکرمجت و بدون کلاهک که از انرژی جنبشی خود برای از بین بردن اهداف استفاده می‌کند. دیگری موشک کروز Hypersonic Attack است، یک موشک کروز مافوق صوت با موتور اسکرمجت که در حالت ایده آل به سرعت ۸ ماخ (۹.۸۲۰ کیلومتر در ساعت) می‌رسد و ممکن است تا سال ۲۰۲۷ عملیاتی شود.
