به گزارش مشرق، نقص در دهک‌بندی خانوارها منتقدان زیادی در جامعه دارد و همین مسئله حذف یارانه دهک‌های بالا را با چالش مواجه کرده است.حذف ۳ دهک از ۱۰دهک یارانه‌بگیر دوباره داغ شده و بنا به‌گفته وزیر کار لایحه دوفوریتی مرتبط با آن به‌زودی به مجلس می‌رسد؛ البته حذف یارانه‌بگیران همواره پرحاشیه بوده و این بار داغ‌ترین حاشیه مربوط به انتقاد رئیس مجلس به شیوه دهک‌بندی است که در مقابل، باعث شده وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اصل دهک‌بندی را به گردن مرکز آمار ایران بیندازد و وزارتخانه متبوع خود را فقط متصدی چیدمان خانوارها در دهک‌های مختلف بداند.
سال‌هاست که پایگاه رفاه ایرانیان در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به‌منظور تجمیع داده‌های خانوارها و ایجاد یک بانک اطلاعاتی منسجم و شفاف راه‌اندازی شده و مرجع تشخیص وضعیت درآمدی خانوارها و دهک‌بندی آنها نیز همین سامانه است.
این سامانه به‌واسطه اینکه آغازی برای تجمیع داده‌های جمعیتی بوده، یک اتفاق بزرگ و ستودنی محسوب می‌شود؛ اما همانگونه که در دوره‌های مختلف مسئولان ذی‌ربط در این وزارتخانه اذعان کرده‌اند، دلایل متعددی وجود دارد که این بانک اطلاعاتی ارزشمند و بدیع، در برخی حوزه‌ها قادر به تجزیه‌وتحلیل درست داده‌ها نبوده و درنتیجه دهک‌بندی‌ها و صدک‌بندی‌های آن نیز خالی از نقص و اشتباه نیست.
این یکی از موضوعاتی است که از سال‌ها پیش به اعتراض و انتقاد حذف‌شدگان یارانه منجر شده و عملاً این تکلیف قانونی دولت‌ها را به بن‌بست کشانده است.
عزم دولت برای حذف یارانه ۳ دهک
در نشست ۲ روز پیش کمیسیون اجتماعی مجلس، احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی پس از استماع نقدونظرات و گزارش‌های نمایندگان مجلس، گفت: در بحث کالابرگ، طبق مصوبه مجلس در بودجه ۱۴۰۴ باید از طریق حذف یارانه‌ها این کار را انجام دهیم. از طرفی رئیس‌جمهور هم اصرار دارد که حذف دهک‌ها، تا ۳ دهک بالا انجام شود؛ اما ازآنجاکه در حذف افراد همه معترض می‌شوند و با مشکل مواجه می‌شویم؛ بنابراین در طرح دوفوریتی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی -که به‌زودی ارائه می‌شود- راهکاری پیشنهاد کرده‌ایم مبنی بر اینکه قبل از حذف یارانه‌ها، به سرپرست خانوار اعلام کنیم که جزو ۳ دهک بالا هستید، بعد به فرد مهلت داده می‌شود که اظهارنامه بدهد که در تعیین دهک او اشتباه شده یا خیر؛ در ادامه مانند کشورهای دیگر به فرد اعلام می‌شود: اظهارات شما را بررسی می‌کنیم و اگر اظهار شما نادرست بود، تسهیلات یارانه‌ای به شما نمی‌دهیم، معافیت مالیاتی به شما تعلق نمی‌گیرد و از یارانه‌های دولت بهره‌مند نخواهید شد.
تهدید معترضان دهک‌بندی
چند سالی است که برای حذف یارانه یا در زمان اعلام دهک‌های جدید خانوارها، اعلام می‌شود که امکان اعتراض برای معترضان از طریق سامانه حمایت وجود دارد. فارغ از اینکه در این دوره‌ها سامانه حمایت به تکرار از دسترسی خارج می‌شود و حتی بسیاری از اعتراضات ثبت شده نیز بی‌پاسخ می‌ماند، نکته اصلی اینجاست که معترضان یارانه در همین سامانه و به‌تازگی از سوی وزیر کار تهدید می‌شوند که اگر اعتراض آنها وارد نباشد، باید جرایمی را بپذیرند.
در آخرین ویرایش سامانه حمایت، افراد باید برای ثبت اعتراض به دهک‌بندی، توافقنامه‌ای را بپذیرند که براساس آن ضمن ارائه دسترسی به همه اطلاعات مالی خانوار برای بررسی وضعیت خانوار، فرد باید قبول کند که اگر اعتراض وارد نبود، همه این اطلاعات مالی در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار گیرد و مبنای محاسبه مالیات باشد.آزمون وسع مجدد افراد همچنان براساس همان اطلاعاتی محاسبه می‌شود که از ابتدا باعث تعیین دهک فرد شده و بررسی مجدد عملاً تغییری درنتیجه ایجاد نمی‌کند .
قالیباف درست می‌گوید؟
محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی در نشست کمیسیون اجتماعی مجلس با اشاره به دهک‌بندی خانوارها، گفت: ما داده‌های دقیق داریم اما به‌دلیل ناهماهنگی، سامانه به‌روز نیست، داده‌ها با تأخیر می‌رسد و سامانه قدرت تجزیه‌وتحلیل ندارد. نمی‌شود که به‌دلیل نبود داده، مثلاً یک پراید معامله شود و دهک فرد از ۱۰ به ۳ یا از ۳ به ۱۰برود؛ این پذیرفتنی نیست.
پایگاه رفاه ایرانیان به‌عنوان بانک اطلاعاتی مرجع دهک‌بندی، سال‌هاست که در حال ترقی و بهبود است؛ اما آنگونه که متولیان حوزه رفاه در سال‌های اخیر بارها تکرار کرده‌اند، به‌دلیل ارائه‌نشدن برخی اطلاعات از سوی برخی دستگاه‌ها و یا ناقص و قابل‌اتکا نبودن برخی از اطلاعات موجود، نمی‌توان آزمون وسع خانوارها را منطبق با واقعیت‌ها انجام داد.
درنتیجه وزن اطلاعات رسمی موجود نظیر حقوق دریافتی کارگر و کارمند، گردش و موجودی حساب‌ها و تراکنش‌های خرید با کارت یا درگاه اینترنتی وزن بالاتری در آزمون وسع پیدا کرده‌اند. بر همین اساس، می‌توان تأیید کرد که گردش مالی چند صد میلیون تومانی نظیر خریدوفروش یک پراید، در تغییر دهک فرد بی‌تأثیر نیست هرچند امکان وقوع مثال قالیباف درباره رسیدن دهک فرد از ۳به ۱۰ یا ۱۰ به ۳بعید باشد.
میدری چه می‌گوید؟
پس از داغ شدن ویدئوی اظهارات قالیباف در مورد تأثیر معامله پراید بر دهک خانوار، احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در گفت‌وگو با خبرگزاری مجلس، اظهار کرد: «وزارت تعاون مرجع تعیین‌کننده دهک‌ها نیست.
مرکز آمار ایران تعیین می‌کند افراد با چه سطح درآمدی متعلق به کدام‌یک از دهک‌های یک تا ۱۰ هستند و وزارت تعاون نیز براساس میزان آماری که مرکز آمار اعلام می‌کند و با درنظر گرفتن مجموع شاخص‌ها، دهک افراد را تعیین می‌کند.»خوانش درست این اظهارنظر میدری به این صورت است که مرکز آمار دامنه درآمدی هر دهک را مشخص می‌کند و مثلاً می‌گوید درآمد صفر تا ۲میلیون تومان در دهک اول قرار می‌گیرد و درآمدهای بالاتر در دهک‌های بالاتر؛ اما مرجعی که باید درآمد و هزینه خانوار، دارایی‌های منقول و غیرمنقول، وضعیت خانوار از نظر معلولیت، بیماری و... را در قالب آزمون وسع بررسی کند تا دهک درآمدی خانوار مشخص شود، جایی نیست جز وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی.
خلأهای بزرگ آزمون وسع
شواهد حاکی از این است که پایگاه رفاه ایرانیان در حوزه اطلاعات بانکی و دارایی‌های منقول متصل به کد ملی افراد نظیر خودرو و سهام و هر آنچه با کد ملی و کارت‌بانکی خریداری شده باشد، اجماع کامل دارد و در آزمون وسع نیز وزن عمده محاسبات براساس همین اطلاعات انجام می‌شود درحالی‌که بنا به اذعان متولیان حوزه رفاه در گذشته‌های دور و نزدیک، هنوز در این سامانه امکان تجمیع و استفاده از اطلاعات اموال غیرمنقول به‌ویژه مسکن و شیوه اقامتی افراد و درآمد و هزینه مترتب بر آنها وجود نداشته است.
در این وضعیت، برای نمونه یک مستأجر در ملک اجاره‌ای، در ازای نقل‌وانتقال دوره‌های مبلغ رهن، قرض و وام‌گرفتن برای افزایش مبلغ رهن، پرداخت ماهانه اجاره‌بها از طریق سیستم بانکی و... گردش حسابی برای خود تدارک می‌بیند که از گردش مالی یک فرد ثروتمندتر در خانه ملکی بیشتر است و همین مسئله یکی از پایه‌های نقصان در دهک‌بندی میان خانوارهای مستأجر می‌شود.
