نتیجه مذاکرات هسته‌ای هفته پیش رو در عمان چه خواهد شد؟
چشم‌انداز روشنی برای رفع دیپلماتیک منازعه هسته‌ای ایران وجود دارد؟
به گزارش خبرآنلاین، ری تکیه کارشناس اندیشکده شورای روابط خارجی آمریکا با طرح این دو پرسش می‌نویسد:
مذاکرات غیرمستقیم ایالات متحده و ایران در عمان (حداقل تاکنون) به هدف اصلی خود یعنی میدان دادن بیشتر به دیپلماسی دست یافته است.
بعد از خروج سال ۲۰۱۸ دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا از توافق هسته‌ای که ۳ سال پیش از آن منعقد شده بود (توافقی که در ایران اختصاراً برجام نامیده می‌شود) روابط غیرحسنه دو کشور بیش از پیش به سردی گرایید. نشست شنبه گذشته اولین جلسه مقام‌های دو کشور پس از خروج آمریکا از برجام در ۷ سال گذشته بود.
پس از این مذاکرات بود که مقام‌های هر دو کشور با توافق بر سر سازنده بودن مذاکرات، از تصمیم خود برای برگزاری دور بعدی آن در ۱۹ آوریل خبر دادند. آنطور که گفته شده این دور از مذاکرات نیز در عمان و با وساطت وزیر خارجه این کشور میان هیأت‌های آمریکایی و ایرانی و البته به طور غیرمستقیم برگزار خواهد شد.
آیا نشانه‌ای از مصالحه یا سختگیری بیشتر در طرفین دیده می‌شود؟
ایران همچنان بر این موضع اصرار دارد که دستور کار مذاکرات باید بر مسأله هسته‌ای و کاهش تحریم‌ها متمرکز باشد. ایران که بارها اعلام کرده برنامه هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است، این نشست‌ها را فرصتی برای ایجاد اطمینان از غیرنظامی بودن برنامه خود در ازای رفع تحریم‌ها می‌داند.
در این میان به نظر می‌رسد که طرف آمریکایی انعطاف‌پذیری بیشتری از خود نشان می‌دهد. استیو ویتکاف فرستاده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه پیش از رفتن به عمان تأکید کرد: فکر می‌کنم نقطه آغاز بحث ما در مذاکرات با برچیده شدن برنامه هسته‌ای شروع می‌شود. این موضع امروز ماست اما این بدان معنا نیست که نمی‌توانیم در حاشیه مذاکرات، راه‌های دیگری برای مصالحه بین دو کشور پیدا کنیم. ترامپ گفته که فقط تضمین می‌خواهد که ایران سلاح هسته‌ای تولید نکند. بنابراین، مسائلی مانند حمایت ایران از نیروهای منطقه‌ای و برنامه موشکی آن می‌تواند خارج از جدول (سرفصل‌های مذاکرات) باشد.
آیا تهدید آمریکا مبنی بر استفاده از نیروی نظامی علیه برنامه هسته‌ای ایران می‌تواند در ترغیب تهران به استفاده از دیپلماسی مؤثر باشد؟
ایالات متحده و اسرائیل بر این باورند که ایران به دلیل جنگ‌های مداوم در خاورمیانه در طول سال گذشته به ویژه ضرباتی که به حزب‌الله و حماس وارد شده، ضعیف شده است. اکتبر ۲۰۲۴ بود که اسرائیل بزرگترین حمله مستقیم خود به ایران را انجام داد و دفاع هوایی و تاسیسات تولید موشک ایران را هدف قرار داد.
ایران همچنین با مشکلات اقتصادی جدی درگیر است که بخشی از آن به دلیل تحریم‌هاست. ترامپ ضمن اعلام تمایلش به مذاکره از تحریم‌های بیشتر با هدف فشار حداکثری صحبت کرده و حتی چند روز پیش از آغاز مذاکرات، تحریم‌های جدیدی را علیه نهادهایی که به گفته ایالات متحده از برنامه هسته‌ای ایران حمایت می‌کنند، اعمال کرده است.
اما به نظر نمی‌رسد که این عوامل موضع مذاکراتی تهران را به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار داده باشد. تا به امروز، ایران همان چیزی را به دولت ترامپ داده است که به تیم جو بایدن داده بود: مذاکرات غیرمستقیم متمرکز بر مسأله هسته‌ای و کاهش تحریم‌ها.
آیا گروه ۱+۵ می‌تواند دوباره در روند حفظ توافق هسته‌ای مشارکت داشته باشد؟
گروه ۱+۵ (شامل پنج کشور عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد از جمله چین، فرانسه، روسیه، انگلیس، ایالات متحده و آلمان) در گذشته در مذاکرات هسته‌ای شرکت داشتند اما اخیراً هیچ بحثی درباره احتمال حضور اروپایی‌ها در مذاکرات یا جدول زمانی آن مطرح نشده است. کرملین اعلام کرده است که آماده کمک به تسهیل راه‌حل‌هاست و مقام‌های چین، ایران و روسیه یک هفته قبل از اولین نشست ایالات متحده و ایران، به طور جداگانه ملاقات کردند. فرانسه، آلمان، و انگلیس از نزدیک مذاکرات میان واشنگتن و تهران را دنبال می‌کنند و وزیر خارجه فرانسه می‌گوید که مراقب هستند تا اطمینان حاصل کنند نتیجه مذاکرات با منافع امنیتی آنان همسو باشد. آنچه تاکنون مشخص شده این است که مذاکرات به صورت دوجانبه آغاز شده و احتمالاً در همین قالب نیز باقی خواهد ماند. با این حال، باید توجه داشت که مذاکرات منجر به توافق هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۵ نیز اساساً محصول مذاکرات ایالات متحده و ایران بود که سپس توسط گروه ۱+۵ تأیید شد.
ترجمه: بهاره محبی
