استیو ویتکاف در جدیدترین اظهاراتش چرخشی آشکار در مواضعش داشته و هرگونه توافق میان ایران و آمریکا را منوط به «حذف برنامه غنی سازی هسته‌ای و برنامه تسلیحاتی ایران» دانست. درحالیکه روز قبل او در گفت‌وگویی با شبکه فاکس‌نیوز، گفته بود «گفت‌و‌گو با ایرانی‌ها» در مورد غنی‌سازی اورانیوم در سطح ۳.۶۷٪ برای اهداف صلح‌آمیز هسته‌ای خواهد بود. چرخش اظهارات ویتکاف آنهم کمتر از یک روز بعد، اتفاق عجیبی بود که گاردین آن را «نمونه‌ای از سیاست خارجی آشفته آمریکا» توصیف کرد.
این درحالیست که عباس عراقچی قرار است شنبه دومین روز مذاکرات را با ویتکاف برگزار کند. به گفته گاردین، «تغییر جهت به سوی سیاستی سخت‌گیرانه‌تر، احتمال رسیدن به توافق بین آمریکا و تهران را به‌مراتب دشوارتر می‌کند و تهدید حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران را دوباره زنده می‌کند.»
چرخش موضع ویتکاف
ویتکاف در اظهاراتی که روز سه‌شنبه در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد، گفت: «توافق با ایران تنها زمانی حاصل خواهد شد که یک توافق ترامپی باشد. هر توافق نهایی باید چارچوبی برای صلح، ثبات و رفاه در خاورمیانه ایجاد کند؛ به این معنا که ایران باید برنامه غنی‌سازی و تسلیحاتی هسته‌ای خود را متوقف کرده و حذف کند. ایجاد یک توافق سخت‌گیرانه، اما منصفانه که ماندگار باشد، ضرورتی جهانی است و این همان چیزی است که رئیس‌جمهور ترامپ از من خواسته است.»
او پیشتر در مصاحبه با شبکه فاکس نیوز گفته بود: «در برخی موارد آنها در سطح ۶۰٪ و در مواردی دیگر در سطح ۲۰٪ غنی‌سازی می‌کنند. این قابل قبول نیست. همان‌طور که آنها ادعا می‌کنند، اگر واقعاً برنامه‌ای غیرنظامی دارند، نیازی به غنی‌سازی بیش از ۳.۶۷٪ نیست. تمرکز این توافق بسیار بر تأیید میزان غنی‌سازی خواهد بود و در نهایت بر راستی‌آزمایی در مورد تلاش‌های تسلیحاتی – از جمله نوع موشک‌هایی که ذخیره کرده‌اند و مکانیزم ماشه برای بمب.»
همچنین درحالیکه آمریکا تاکید داشت محل دور بعدی مذاکرات به ایتالیا منتقل شود، با پافشاری ایران مذاکرات غیرمستقیم همچنان در عمان برگزار خواهد شد. موضوعی که از نگاه رسانه گاردین دلیل دیگری مبنی بر آشفتگی سیاست خارجی آمریکا قلمداد شد.
چرا آمریکا موضع ثابتی دربرابر ایران ندارد؟
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشور در شرایطی روز ۲۳ فروردین پای میز مذاکره با آمریکا رفت که دونالد ترامپ، تهدید کرده بود، در صورت عدم حصول نتیجه از مذاکرات دست به حمله نظامی می‌زند. ترامپ که مدعی است «ایران به سلاح هسته‌ای نزدیک شده» گفت: «نمی‌توانیم اجازه چنین چیزی را بدهیم؛ ممکن است تأسیسات هسته‌ای آن را هدف قرار دهیم. ایران می‌تواند کشوری بزرگ باشد، اما بدون داشتن سلاح هسته‌ای.» همچنین تاکید ترامپ بر لزوم سرعت بخشیدن به مذاکرات نیز فضای گفتگوی شنبه آتی را تحت تاثیر قرار خواهد داد. او گفت: «مذاکره با ایران باید سریع انجام شود. فکر می‌کنم ایرانی‌ها دارند ما را سر می‌دوانند، چون عادت کرده بودند با آدم‌های احمق در این کشور طرف باشند.»
اگرچه ۱۰ سال پیش در جریان مذاکرات ایران و آمریکا در دولت اوباما نیز جریان‌های تندرو در دو کشور مخالف شکل‌گیری هرگونه توافقی بودند، اینبار باید اذعان کرد که سطح تنش‌ها نسبت به آن زمان بسیار بیشتر است.
همانگونه که امیرحسین ثابتی، نماینده مجلس و از چهره‌های نزدیک به جلیلی به وضوح علیه عباس عراقچی مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران سخن می‌گوید، در آمریکا نیز چهره‌های تندروی مخالف مایل نیستند، توافق نهایی حاصل شود. موضوعی که گاردین میز به آن اشاره کرده و نوشت: «ممکن است ترامپ با واکنش منفی سیاست‌مداران تندروی ضدایرانی روبه‌رو شده باشد که هشدار داده‌اند موضع مذاکره‌ای ویتکاف عملاً بازگشت به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ است که باراک اوباما با ایران امضا کرده بود؛ توافقی که ترامپ در سال ۲۰۱۸ با این استدلال که قابل اجرا نیست، آمریکا را از آن خارج کرد. تغییر ناگهانی موضع ویتکاف می‌تواند نمونه دیگری از سیاست خارجی آشفته دولت ترامپ تلقی شود، جایی که مقامات دولت پشت سر رئیس‌جمهور در حال تقابل هستند و او یا به جزئیات سیاست‌گذاری توجه ندارد یا تصمیم‌هایی که به‌نام او گرفته می‌شود را به‌درستی درک نمی‌کند. ویتکاف، که هیچ تجربه‌ای در دیپلماسی ندارد و مأمور به تحقق موفقیت‌های دیپلماتیک در غزه، اوکراین و ایران شده، هرگز تلاش نکرده خودش را چیزی غیر از پیام‌رسان ترامپ نشان دهد. او احتمالاً تصور می‌کرد پیشنهاداتی که در گفت‌و‌گو‌های آخر هفته در عمان و در شبکه فاکس نیوز مطرح کرده، مورد تأیید رئیس‌جمهور است.»
به هر حال ایران بار‌ها بر حق خود برای حفظ یک برنامه هسته‌ای غیرنظامی تأکید کرده و اگر قرار باشد آمریکا همچنان که تندرو‌های آمریکایی می‌خواهند بر حذف کامل تاسیسات هسته‌ای ایران اصرار کند، شرایط برای تصمیم‌گیری نهایی ایران سخت‌تر خواهد شد. به ویژه که هنوز طیفی از اصولگرایان هستند که اصرار دارند، «آمریکا قابل اعتماد نیست.»
این درحالیست که رهبرانقلاب در سخنان امروز خود «فعالیت‌های وزارت امور خارجه را خیلی خوب و مؤثر ارزیابی کرده» و با تاکید بر اینکه از «خوش‌بینی و بدبینی افراطی» باید پرهیز شود، گفته‌اند: «در گام‌های اول تصمیم کشور به مذاکره خوب کار شده است، بعد از این هم باید با دقت حرکت کرد ضمن اینکه خطوط قرمز برای ما و برای طرف مقابل کاملاً روشن است.»
علیرغم این اظهارات هنوز طیفی از اصولگرایان بر طبل مخالفت می‌کوبند؛ طیفی که سابقه آتش زدن کاغذ موسوم به برجام را در کارنامه خود دارند.
به هر حال رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار است این هفته به ایران سفر کند تا ببیند آیا می‌توان پیشرفتی در بهبود دسترسی بازرسان به سایت‌های هسته‌ای ایران حاصل کرد یا نه. احتمالاً نتیجه این سفر تاثیر مهمی بر روند مذاکرات ایران و آمریکا داشته باشد. اگر گروسی موفق شود سطحی از اعتمادسازی فنی میان آژانس و ایران ایجاد کند، احتمال دارد مذاکرات هسته‌ای وارد فاز «توافق موقت» یا توافقی مرحله‌ای برای کنترل سطح غنی‌سازی و افزایش بازرسی‌ها شود. این سناریو ممکن است به نفع دولت ترامپ هم تلقی شود که می‌خواهد دیپلماسی را به‌عنوان یک دستاورد در آستانه انتخابات به نمایش بگذارد.
اما اگر سفر گروسی بدون دستاورد ملموس به پایان برسد، احتمال دارد دوباره «سایه تهدید نظامی» پررنگ‌تر شود. با توجه به لحن تند ترامپ و چرخش ناگهانی موضع ویتکاف، این شکست می‌تواند دست تندرو‌ها را در هر دو طرف برای افزایش فشار بازتر کند.
منبع: رویداد 24
