به گزارش خبرآنلاین، شاید نام ماهی مرکب غول‌پیکر را در سریال محبوب «بازی مرکب» یا همان اسکویید گیم شنیده باشید. اما گذشته از دنیای فیلم‌های تخیلی، این موجودات مرموز و خطرناک در دنیای واقعی زیرآب نیز به‌عنوان نمادی از مبارزه برای بقا شناخته می‌شوند.
اما سرپاور جنوبگان، یک قدم فراتر رفته است. این موجود شگفت‌انگیز به‌عنوان بزرگ‌ترین گونه‌ی ماهی مرکب، در اعماق تاریک و یخ‌زده‌ی جنوبگان زندگی می‌کند. این موجود با بازوهایی مسلح به قلاب‌های تیز، شکارچی بسیار ماهری است. او بیشتر عمرش را در تاریکی مطلق اقیانوس می‌گذراند و هنوز هم رازهای بسیاری از زندگی‌اش برای انسان‌ها بی‌پاسخ باقی مانده است.
به نقل از زومیت، در ماه مارس، دکتر کت بولستد، زیست‌شناس سرپایان ژرف دریا، از سفری پژوهشی به جنوبگان بازگشت که در آن از سامانه‌ای نوین برای تصویربرداری اعماق دریا بهره برد تا ماهی سرپاور جنوبگان (Mesonychoteuthis hamiltoni)، یکی از مرموزترین ساکنان آب‌های عمیق را ردیابی کند. تا زمان سفر بولستد هیچ‌کس موفق نشده بود تصویری از این جاندار را در حال شنا در زیستگاه طبیعی‌اش ثبت کند. مانند تمام مأموریت‌های قبلی، این سفر هم نتیجه‌ای در پی نداشت.
اما همان روزی که بولستد کشتی تحقیقاتی را ترک می‌کرد، پیامی غیرمنتظره دریافت کرد. گروهی از پژوهشگران که با زیردریایی هدایت‌پذیر از راه دور مؤسسه اقیانوس‌شناسی اشمیت مشغول بررسی دریا بودند، در نزدیکی جزایر ساندویچ جنوبی با موجودی اسرارآمیز روبه‌رو شدند. آن‌ها برای بررسی دقیق‌تر، نظر تخصصی بولستد را خواستند.
تصاویر ضبط‌شده، جانداری حدوداً ۳۰ سانتی‌متری را نشان می‌داد که با بدنی شفاف، بازوانی نازک و لکه‌هایی قهوه‌ای‌رنگ، در حال شنا بود. این ظاهر شگرفت توجه هر زیست‌شناسی را به خود جلب می‌کرد.
بولستد، زیست‌شناس متخصص نرم‌تنان سرپاور در دانشگاه فناوری اوکلند نیوزیلند و مشاور علمی مؤسسه‌ی اشمیت، بلافاصله به ماهیت موجود کشف‌شده پی برد. او با اولین نگاه به فیلم‌ها، حدس زد که این موجود می‌تواند همان گونه‌ای باشد که مدت‌ها دنبالش بودند. او به نیویورک‌تایمز گفت: «تقریباً بلافاصله با احتمال زیادی تشخیص دادم این همان چیزی است که دنبالش بودیم.»
نزدیک به یک قرن از اولین توصیف این موجود شگرف در مقاله‌های علمی می‌گذرد. سرپاور جنوبگان در بزرگسالی حتی از گونه‌ی معروف ماهی مرکب غول‌پیکر (Architeuthis dux) و هر موجود بی‌مهره‌ی شناخته‌شده‌ی دیگر نیز بزرگ‌تر می‌شود. طول بدن این ماهی در برخی موارد به ۶ یا حتی ۷ متر می‌رسد.
قدیمی‌ترین مدارک علمی مربوط به این سرپاور جنوبگان به سال ۱۹۲۵ بازمی‌گردد؛ زمانی که محققان تنها بازوهایی از این جانور را در شکم نهنگی شکارشده یافتند. به باور زیست‌شناسان، بیشتر زندگی این جاندار در تاریکی اعماق دریا سپری می‌شود. بولستد معتقد است که گاهی می‌توان اعضای بالغ گونه را در زمان تغذیه از طعمه‌های قلاب‌خورده در نزدیکی سطح آب دید، در حالی که اعضای جوان‌تر ممکن است در تورهای عمق‌روب گرفتار شوند.
بااین‌حال، تاکنون هیچ تصویری از سرپاور جنوبگان در زیستگاه طبیعی‌اش به ثبت نرسیده بود. دلیل اصلی، وسعت عظیم جنوبگان است. افزون‌براین، رفتار گریزنده‌ی این ماهی مرکب نیز عامل مؤثری به‌شمار می‌رود. بولستد توضیح می‌دهد: «آن‌ها نسبت به محیط اطراف‌شان بسیار حساس هستند، چون هر آشفتگی در ستون آب می‌تواند نشانه‌ای از وجود شکارچی باشد.»
در میان شکارچیان بالقوه‌ی ماهی مرکب، نهنگ عنبر جایگاه ویژه‌ای دارد؛ پستانداری غول‌پیکر که می‌تواند تا عمق دو کیلومتری شیرجه بزند. چنین فشار تکاملی شدیدی، باعث شده است که سرپاور جنوبگان یکی از منحصربه‌فردترین ویژگی‌ها را در قلمروی جانوران داشته باشد: چشمانی بزرگ‌تر از توپ بسکتبال.
علاوه‌بر اندازه‌ی بزرگ چشم‌ها، وجود قلاب‌ها و مکنده‌ها روی بازوها و شاخک‌های این ماهی مرکب، یکی از نشانه‌های کلیدی گونه است. بولستد نیز در فیلم برای شناسایی سرپاور جنوبگان از همین ویژگی‌ها استفاده کرد.
فیلم موردبحث توسط زیردریایی سوباسشن ثبت شده است؛ ابزاری پیشرفته که در مأموریت‌های ژرف دریا به کار می‌رود. این عملیات بخشی از پروژه‌ای مشترک با برنامه‌ی «سرشماری اقیانوس‌ها» بود که به‌منظور شناسایی گونه‌های ناشناخته و با حمایت بنیاد نیپون و نکتون اجرا می‌شود. زیردریایی در زمان نفوذ در آب، برای لحظه‌ای کوتاه توقف داشت و ناگهان، موجودی شفاف و کنجکاو از مقابل دوربین عبور کرد.
بر اساس داده‌های ضبط‌شده، ماهی مرکب موردنظر در ژرفای تقریبی ۶۰۰ متری دیده شد؛ عمقی که با محل زندگی معمول نمونه‌های بالغ تفاوت دارد. بولستد این تفاوت را به مرحله‌ی رشدی این جاندار نسبت می‌دهد و می‌گوید: در دوران نوزادی، ماهی‌های مرکب معمولاً در لایه‌های کم‌عمق‌تر ساکن می‌شوند و با بدنی شفاف، از دید شکارچیان پنهان می‌مانند. اما با رسیدن به بزرگسالی، رنگ بدنشان به قرمز تیره تغییر می‌کند و به اعماق تاریک‌تر مهاجرت می‌کنند.
مشاهده‌ی بقایای نیمه‌هضم‌شده‌ی سرپاور جنوبگان، زمانی فقط در شکم نهنگ‌ها امکان‌پذیر بود. اما اکنون، با کمک فناوری پیشرفته، دوربین‌های زیردریایی‌ها به صحنه‌ای برای ثبت لحظه‌های زندگی آن‌ها تبدیل شده است. با وجود همه‌ی پیشرفت‌ها، ماجراجویی بولستد برای یافتن نمونه‌ی بالغ سرپاور جنوبگان همچنان ادامه دارد.
جالب اینجاست که نخستین برخورد مستند با بزرگ‌ترین گونه‌ی ماهی مرکب نه با غولی ترسناک در اعماق اقیانوس، بلکه با موجودی کوچک در مرحله‌ای ابتدایی از زندگی‌اش صورت گرفته است: این ماهی شفاف و کوچک بیشتر به مجسمه‌ای شیشه‌ای شباهت دارد. بولستد جمع‌بندی می‌کند: «واقعاً خوشحالم که اولین نگاه ما به موجود کوچکی است که روزی به یک غول واقعی تبدیل خواهد شد.»
۵۸۵۸
