خبرگزاری مهر، گروه استانها؛ در شهر تاریخی نیم‌ور از توابع شهرستان محلات، هر ساله مراسمی سنتی و باشکوه برگزار می‌شود که نشان از ریشه‌های عمیق این دیار در فرهنگ کشاورزی دارد.
در این آئین، مردان نیم‌وری با لباس‌های سنتی، بیل بر دوش گرفته و همراه با صلوات و زمزمه‌های مذهبی، در کوچه‌های شهر به حرکت در آمدند، این حرکت نمادین، تجلی احترام به طبیعت، ارزش نهادن به زحمت‌کشان و همبستگی مردمی است که قرن‌هاست با تلاش جمعی، قنات‌ها را زنده نگه داشته‌اند.
بیل‌گردانی نیم‌ور، تنها یک آئین نیست، بلکه بازتابی از فرهنگ، تاریخ و ایمان مردم این شهر است که هرساله گردشگران، پژوهشگران و علاقه‌مندان زیادی را از نقاط مختلف کشور و حتی جهان به خود جذب می‌کند.
این آئین کهن، امروز نه‌تنها میراثی زنده برای مردم منطقه، بلکه فرصتی برای ترویج فرهنگ مشارکت، پاسداشت آب و انتقال ارزش‌های بومی به نسل‌های آینده است و زنده نگه داشتن این آئین، ادای دینی است به پهلوانان، میرآب‌ها و مردم فهیم نیم‌ور که با اتحاد و همدلی، میراثی ارزشمند را حفظ کرده‌اند که
امسال نیز این آئین کهن پرشورتر از سال‌های گذشته با حضور مسئولان استانی و مردم برگزار شد.
بیل‌گردانی نیم‌ور، آئینی بی‌نظیر در ایران با ریشه‌ای دوهزار ساله است
رئیس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی محلات که خود از پژوهشگران و نویسندگان کتاب «نیم‌ور؛ از آواز آب تا سکوت سنگ» است در حاشیه این آئین در گفتگو با خبرنگار مهر، آئین سنتی بیل‌گردانی نیم‌ور را منحصر به فردترین آئین در میان رسوم مردمان این منطقه دانست و اظهار کرد: اگر در خصوص آداب و رسوم شهر نیم‌ور کنکاش کنیم، بدون شک برجسته‌ترین و خاص‌ترین آن‌ها که در هیچ کجای ایران نظیر ندارد، آئین باستانی بیل‌گردانی است.
مهدی لعلبار با اشاره به قدمت این آئین گفت: بیل‌گردانی بیش از دو هزار سال قدمت دارد و به عنوان نمادی برای شکرگزاری از نعمت آب شناخته می‌شود. در گذشته، پس از لایروبی نهر نیم‌ور که از اوایل اسفند آغاز و حدود ۲۰ روز به طول می‌انجامید، مردم با رسیدن آب به دشت، جشنی بزرگ برگزار می‌کردند که تلفیقی از سنت‌های پهلوانی، آئینی و کشاورزی بود.
وی ادامه داد: بیل در فرهنگ ایران نماد کار و کشاورزی است، و اینکه از این ابزار به‌عنوان عنصر اصلی یک آئین نمایشی استفاده می‌شود، نشان از درهم‌تنیدگی کار، تفریح، اعتقاد و زندگی مردم این منطقه دارد، زمانی که بیل‌گردان با هفت بیل تمرین می‌کند، گویی برای لایروبی آماده می‌شود و وقتی نهر اناربار با عمق ۲۲ پله لایروبی می‌شود، این تمرینی برای آئین بیل‌گردانی است.
وی با بیان اینکه آب همیشه عنصری مقدس در زندگی کشاورزان بوده و در عین حال گاه باعث نزاع و درگیری نیز می‌شده است، گفت: بیل‌گردانی در واقع مانوری برای آمادگی و نمایش قدرت مردمان نیم‌ور جهت دفاع از حق آبه خود بوده و حتی می‌توان آن را نوعی رزمایش برای روز مبادا دانست و باید اذعان کرد این آئین، تلفیقی از نظم، مهارت، قدرت و نمایش اتحاد و اعتمادبه‌نفس گروهی است که در دل خود پیام‌هایی عمیق دارد.
رئیس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی محلات گفت: با بتنی شدن نهر و کاهش اهمیت لایروبی سنتی، ارتباط میان کار لایروبی و آئین بیل‌گردانی تا حدودی از بین رفته است و این مراسم اکنون به عنوان یک آئین فرهنگی مستقل در آخرین جمعه فروردین هر سال برگزار می‌شود.
وی درباره جزئیات برگزاری این آئین گفت: در گذشته، در روز آخر لایروبی، تا ظهر کار به پایان می‌رسید و بعدازظهر مراسم آغاز می‌شد و میرآب از بین بیل‌های مناسب، هفت بیل را انتخاب می‌کرد و آن‌ها را با طنابی که از پشم بز بافته می‌شد، در دو دسته سه‌تایی و چهارتایی محکم می‌بستند. این کار نیاز به مهارت و قدرت بالایی داشت و معمولاً کسی که می‌خواست بیل‌گردانی کند، در بستن بیل‌ها شرکت نمی‌کرد تا انرژی‌اش حفظ شود.
لعلبار همچنین به موسیقی منحصر به‌فرد این آئین اشاره کرد و گفت: نوای خاص جشن نیم‌ور همراه با ورود فرمانده سواره و بیل‌گردانان نواخته می‌شود و هیجان فراوانی در میان مردم ایجاد می‌کند و پس از رژه و صف‌آرایی، بیل‌گردانان با فرمان ایست، در مقابل فرمانده خبردار می‌ایستند.
وی درباره عدد ۷ در این آئین گفت: عدد هفت از گذشته عددی مقدس و آسمانی بوده است و برخی این عدد را نماد گردش هفت آسمان می‌دانند که موجب نزول باران می‌شود، اما روایتی محلی نیز وجود دارد که هفت بیل نماینده‌ی شش دانگ زمین‌های نیم‌ور و یک دانگ زمین‌های باقرآباد هستند.
رئیس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی محلات بیان کرد: وزن هر بیل بین سه تا پنج کیلوگرم است و به‌طور متوسط وزن کل هفت بیل به حدود ۲۸ تا ۳۰ کیلوگرم می‌رسد. به همین دلیل، این آئین نه تنها نمایشی نمادین بلکه فعالیتی کاملاً فیزیکی و پهلوانی نیز هست.
وی گفت: به منظور حفظ و نگهداری این آئین سنتی و تشویق نسل نوجوان، مسابقات بیل‌گردانی در مدارس برگزار و دانش‌آموزان برتر در این رقابت‌ها، در مراسم رسمی بیل‌گردانی به اجرای این رسم کهن می‌پردازند.
آئین بیل‌گردانی نماد یاری‌گری و شکرگزاری کشاورزان نیم‌ور است
رئیس ستاد مردمی بیل‌گردانی نیم‌ور در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به پیشینه دو هزار ساله این آئین سنتی، آن را نمادی از فرهنگ همکاری و شکرگزاری کشاورزان دانست.
سید مصطفی سید جعفری با بیان اینکه این آئین با استفاده از بیل، که ابزار کار کشاورزان بوده، به شکلی نمادین و در قالب ورزش انجام می‌شده است، افزود: در این آئین، هفت بیل با طنابی از موی بز به یکدیگر بسته می‌شوند و در دو دست قرار می‌گیرند؛ چهار بیل در دست راست و سه بیل در دست چپ، که خلاف جهت هم بالای سر می‌چرخند.
این پهلوان بیل‌گردانی درباره دلیل عدد هفت در این آئین گفت: عدد هفت برگرفته از ۷ شبانه‌روز و ۷ جرم فلکی است چراکه عملیات لایروبی قنوات معمولاً ۷ روز به طول می‌انجامیده و در پایان آن، کشاورزان با اجرای این آئین، شکرگزاری می‌کردند.
رئیس ستاد مردمی بیل‌گردانی نیم‌ور ادامه داد: هدف من از ادامه این سنت، حفظ این آئین ارزشمند است که از نیاکان‌مان به ما رسیده و همچنین ترغیب نسل نوجوان و جوان به مشارکت در این آئین فرهنگی و ورزشی است.
وی با تأکید بر اهمیت فرهنگ یاری‌گری در منطقه نیم‌ور گفت: از گذشته تا امروز، مردم این منطقه همواره در امور اجتماعی مانند لایروبی، کاهگل کردن خانه‌ها و دیگر فعالیت‌ها، با یکدیگر همکاری داشته‌اند.
سید جعفری عنوان کرد: مردم نیم‌ور احترام ویژه‌ای برای پهلوانان بیل‌گردانی قائل هستند و همواره از این مراسم حمایت کرده‌اند و چنانچه مسئولان نیز حمایت بیشتری داشته باشند، می‌توان این آئین را با شکوه و گستردگی بیشتر برگزار کرد.
جایگاه فعلی پاسخگوی حضور تماشاگران نیست
دبیر ستاد مردمی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: آئین بیل‌گردانی نیم‌ور، نمادی از توان بدنی، شجاعت و ایستادگی مردان نیم‌ور در برابر راهزنان و دشمنان در گذشته‌های دور بوده است.
سید هادی حسینی افزود: از جمله اهداف اصلی برگزاری این آئین، انتخاب پهلوان اول شهر بوده است و فردی که مهارت و قدرت بیشتری در چرخاندن بیل‌ها از خود نشان می‌داد، به عنوان پهلوان شهر شناخته می‌شد و در میان مردم از احترام و جایگاه ویژه‌ای برخوردار می‌گشت.
وی با اشاره به ویژگی منحصربه‌فرد آئین بیل‌گردانی گفت: این مراسم در جهان بی‌نظیر است و به‌طور خاص و اصیل متعلق به منطقه نیم‌ور است و تا کنون آئینی مشابه آن در دیگر نقاط ایران و جهان گزارش نشده و همین ویژگی، آن را به یکی از میراث‌های فرهنگی برجسته تبدیل کرده است.
دبیر ستاد مردمی آئین بیل‌گردانی نیم‌ور با اشاره به اجرای بین‌المللی این مراسم افزود: در سال‌های گذشته، آئین بیل‌گردانی در حضور ۲۵ تن از سران یونسکو در تهران و در مجموعه فرهنگی ورزشی آزادی به نمایش درآمد و با استقبال بسیار خوبی از سوی نمایندگان این نهاد بین‌المللی روبه‌رو شد و این استقبال، نشان‌دهنده ظرفیت بالای این آئین برای ثبت جهانی و معرفی به عنوان یک نماد فرهنگی ملی است.
حسینی با اشاره به وضعیت زیرساخت‌های فعلی گفت: با وجود این استقبال بی‌نظیر، جایگاه فعلی برگزاری آئین پاسخگوی جمعیت حاضر نیست و امکانات لازم برای میزبانی از این تعداد تماشاگر فراهم نشده است و این در حالی است که آئین بیل‌گردانی می‌تواند به یک رویداد ملی با استانداردهای جهانی تبدیل شود.
وی گفت: ضروری است که برای حفظ شأن این آئین، سکویی مناسب و درخور با ظرفیت بالا برای تماشاگران ساخته شود.
میراث گذشتگان باید زنده بماند
پیشکسوت بیل‌گردانی و مربی آموزش این آئین سنتی در گفتگو با خبرنگار مهر، حفظ میراث فرهنگی و انتقال آن به نسل‌های آینده را هدف اصلی فعالیت‌های خود عنوان کرد.
داود حسینی گفت: سال‌هاست در عرصه بیل‌گردانی فعالیت دارم و موفق شدم مقام سوم این رشته را کسب کنم و به‌عنوان مربی آموزش نیز تلاش کرده‌ام نوجوانان و جوانان را با این هنر اصیل آشنا کنم به همین منظور، بیل‌های کوچک‌تری برای آن‌ها تهیه شده تا از سنین پایین در مراسم‌ها شرکت کنند.
وی افزود: بیل‌گردانی، آئینی با ریشه‌های تاریخی عمیق در شهر نیم‌ور است و نشان‌دهنده فرهنگ اصیل و سنت‌مداری مردم این منطقه است که خوشبختانه این مراسم هر ساله با استقبال بیشتر مردم برگزار می‌شود و حمایت‌های مردمی نقش پررنگی در تداوم آن داشته‌اند.
وی افزود: در سال‌های اخیر، چهره‌هایی همچون حاج عباس‌کربلایی با حمایت‌های مالی و همچنین شهردار محترم نیم‌ور با پشتیبانی‌های معنوی، نقش مهمی در حفظ و گسترش این آئین داشته‌اند.
حسینی تأکید کرد: با تمام توان در مسیر ترویج و آموزش بیل‌گردانی تلاش خواهم کرد و امیدوارم این میراث گران‌بها، همچنان مایه وحدت، غرور و هویت نسل‌های آینده باقی بماند.
انتقال سنت دیرینه بیل گردانی به آیندگان
یکی از شرکت‌کنندگان باسابقه آئین سنتی بیل‌گردانی نیم‌ور، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، هدف اصلی از برگزاری این آئین را انتقال این سنت دیرینه به نسل‌های آینده، به‌ویژه نوجوانان شهرستان عنوان کرد و گفت: آشنایی نسل جوان با آئین‌های محلی، نقش مهمی در حفظ هویت فرهنگی منطقه دارد.
صادق حسینی که طی سه سال پیاپی موفق به کسب مقام دوم این آئین شده، استقبال نونهالان از مراسم را چشمگیرتر از نوجوانان دانست و گفت: این استقبال به دلیل تلاش مدیران مدارس برای اجرای این آئین در محیط آموزشی شکل گرفته است به باور وی آشنایی بچه‌ها از سنین پایین می‌تواند باعث ماندگاری بیشتر این آئین در ذهن آن‌ها شود.
وی در ادامه به جنبه‌های دیگر بیل‌گردانی اشاره کرد و افزود: این مراسم اگرچه تأثیر مستقیم و گسترده‌ای در حوزه فرهنگ عمومی ندارد، اما نمایانگر زور بازو، تلاش، و غیرت مردمی است که سال‌ها در زمین‌های کشاورزی زحمت کشیده‌اند همین ویژگی است که به این آئین رنگ و بویی متفاوت می‌بخشد و آن را از سایر مراسم‌ها متمایز می‌کند.
حسینی ادامه داد: زمانی که این مراسم در ایام نوروز برگزار می‌شد، مسافران بیشتری برای تماشای آن به نیم‌ور می‌آمدند، اما اکنون با تغییر زمان برگزاری، از شور و استقبال گردشگران تا حدی کاسته شده است.
هدفم زنده نگه داشتن آئین کهن بیل‌گردانی است
سالار حسینی، جوان ۲۴ ساله نیم‌وری و از بیل‌گردانان فعال در آئین سنتی بیل‌گردانی، با اشاره به سابقه فعالیت خود در این آئین گفت: از ۱۵ سالگی وارد عرصه بیل‌گردانی شدم. پدرم که از پیشکسوتان این آئین هستند، آموزش‌دهنده اصلی‌ام بودند و از همان ابتدا با عشق و انگیزه زیاد تمرینات را شروع کردم.
وی افزود: اوایل، تمرینات بسیار سخت و فشرده‌ای داشتم و هر روز تمرین می‌کردم. این تمرینات با بیل‌هایی مشابه بیل‌های مخصوص آئین انجام می‌شود تا بدن به وزن و حرکات چرخشی عادت کند.
این بیل‌گردان جوان ادامه داد: هدف من از شرکت در آئین بیل‌گردانی، زنده نگه داشتن این سنت اصیل و انتقال آن به نسل‌های آینده است. این مراسم بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی مردم نیم‌ور است و باید برای حفظ آن تلاش کرد.
وی با اشاره به سابقه حضور خود در این مراسم گفت: امسال هفتمین سالی است که به‌طور رسمی در آئین بیل‌گردانی شرکت می‌کنم و خوشحالم که در کنار بزرگان این عرصه، سهمی در پاسداشت این میراث ارزشمند دارم.
