در دنیای متلاطم اقتصاد جهانی که تنش‌های تجاری و بی‌ثباتی سیاسی به امری عادی تبدیل شده، سرمایه‌گذاران به دنبال پناهگاه‌های امن جدید می‌گردند. طلا و اوراق خزانه‌داری آمریکا سال‌ها این نقش را ایفا کرده‌اند، اما آیا بیت کوین در حال تغییر قوانین بازی است؟ وقایع اخیر و رفتار این ارز دیجیتال در برابر شوک‌های اقتصادی، سؤال‌های جدیدی را مطرح کرده است که در این گزارش به بررسی هرکدام از آنها می‌پردازیم.
به گزارش کوین تلگراف (Cointelegraph)، برای دهه‌ها، سرمایه‌گذاران در زمان بحران‌ها به طلا و اوراق خزانه‌داری آمریکا پناه می‌بردند. اما در دنیای دیجیتال و غیرمتمرکز امروز، بیت کوین (BTC) به عنوان یک گزینه جدید در میان پناهگاه‌های امن مالی مطرح می‌شود. با وجود نوسانات قیمت بیت کوین، این ارز دیجیتال در هنگام آشفتگی‌های جهانی، از جمله جنگ‌های تجاری، مقاومت قابل توجهی از خود نشان داده و همین امر باعث شده نگاه تازه‌ای به توانایی آن در حفظ ارزش سرمایه شکل بگیرد.
بیایید کمی به عقب برگردیم تا بفهمیم این سؤال از کجا نشأت می‌گیرد.
برای دهه‌ها، هر زمان که عدم اطمینان اقتصاد جهانی را متزلزل می‌کرد، چه جنگ، تورم یا تغییرات ناگهانی سیاسی، سرمایه‌گذاران کاری را می‌کردند که همیشه انجام می‌دادند: به امن‌ترین مکان‌ها پناه می‌بردند. از نظر تاریخی، این مکان‌ها از طلا ساخته شده یا با اوراق قرضه خزانه‌داری آمریکا پر شده بودند. اما اوضاع در حال تغییر است.
در دنیایی که دیجیتال‌تر، غیرمتمرکزتر و بی‌ثبات‌تر از همیشه است، این پرسش مطرح می‌شود که آیا بیت کوین می‌تواند به عنوان یک دارایی امن مدرن در نظر گرفته شود، به‌ویژه در دوران بحران‌هایی مانند جنگ‌های تجاری.
برای ورود به این بحث، باید ببینیم چه چیزی یک دارایی را در وهله اول به پناهگاه امن تبدیل می‌کند، بیت کوین در طول آشفتگی‌های تجاری اخیر چگونه رفتار کرده و آیا جایگاه خود را در کنار روش‌های دفاعی سنتی‌تر به دست آورده است.
در همین ابتدا باید بگوییم که مفهوم «پناهگاه امن» درباره کسب سود نیست. بلکه درباره حفظ ارزش است. در زمان بحران، سرمایه‌گذاران دارایی‌هایی می‌خواهند که تحت فشار دوام بیاورند. طلا برای دهه‌ها این کار را انجام داده است. دلار آمریکا، با وجود اینکه فیات است، اغلب به دلیل وضعیت ذخیره جهانی و قدرت نهادهای مالی آمریکا به عنوان پناهگاه امن دیده می‌شود.
اوراق قرضه خزانه‌داری با اعتبار کامل دولت آمریکا پشتیبانی می‌شوند. همه این دارایی‌ها باید نوسان نسبتاً کمی داشته و از نقدینگی بالایی برخوردار باشند.
جالب اینجاست که بیت کوین اصلاً دارایی کم‌نوسانی نیست، همه آن را به رفتار پرنوسان و غیرقابل پیش‌بینی‌اش می‌شناسند. اما با این حال، گاهی اوقات رفتاری شبیه به یک پناهگاه امن از خود نشان می‌دهد. نه همیشه، اما در برخی لحظات خاص، و همین نکته آن را جذاب می‌کند.
در جریان جنگ تجاری آمریکا و چین در سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹، در حالی که بازارهای مالی سنتی با افت و بی‌ثباتی روبه‌رو بودند، بیت کوین خلاف جریان حرکت کرد و رشد قابل توجهی را تجربه کرد. این رفتار، بار دیگر نگاه‌ها را به سوی بیت کوین به عنوان ابزاری برای محافظت از دارایی‌ها در دوران ناپایدار اقتصادی جلب کرد. با اینکه ایده «طلای دیجیتال» برای توصیف بیت کوین در آن زمان محبوب شد، اما نحوه عملکرد آن اغلب شباهت زیادی به سهام شرکت‌های فناوری پرریسک دارد، که همین موضوع باعث می‌شود نقش آن به عنوان یک پناهگاه امن همچنان مورد بحث باقی بماند.
برای روشن‌تر شدن موضوع، بیایید جنگ تجاری آمریکا و چین در سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹ را مرور کنیم. با بالا گرفتن تهدیدات تعرفه‌ای و افزایش تنش میان این دو قدرت اقتصادی بزرگ، بازارهای جهانی وارد فاز اضطراب و نگرانی شدند. سهام شرکت‌های فناوری ضربه خوردند، بازار کالاها دچار نوسان شدند، و در این میان اتفاقی عجیب افتاد: بیت کوین شروع به رشد کرد. از آوریل تا جولای سال ۲۰۱۹، قیمت بیت کوین از حدود ۵٬۰۰۰ دلار به بیش از ۱۲٬۰۰۰ دلار رسید.
البته، بیت کوین در این مسیر تنها نبود؛ طلا نیز در آن بازه زمانی رشد کرد. با این حال، آن مقطع زمانی از نخستین نشانه‌هایی بود که بیت کوین ممکن است صرفاً یک دارایی پرریسک نباشد، بلکه می‌تواند در دوران آشوب‌های اقتصادی به عنوان یک ابزار محافظ عمل کند. همین موضوع باعث شد روایتی جدید در مورد بیت کوین شکل بگیرد: بیت کوین به عنوان «طلای دیجیتال».
عرضه محدود آن به ۲۱ میلیون واحد، ویژگی کمیاب بودن را به آن بخشید. ساختار غیرمتمرکز بیت کوین نیز به این معنا بود که از سیاست‌های اقتصادی هیچ دولت خاصی پیروی نمی‌کرد. افزون بر آن، فعالیت آن بر بستر شبکه‌ای جهانی و مقاوم در برابر سانسور، بیت کوین را از کنترل‌های سرمایه‌ای که معمولاً در دوره‌های بحران مالی به کار گرفته می‌شوند، مصون نگه می‌داشت. این ویژگی‌ها بیت کوین را به گزینه‌ای جذاب برای سرمایه‌گذارانی تبدیل کرد که به دنبال جایگزینی برای پناهگاه‌های امن سنتی بودند.
البته باید منصف بود: بیت کوین همیشه از این الگو پیروی نکرده است. در حالی که گاهی عملکردی مخالف با دارایی‌های پرریسک دارد، در اغلب موارد، خصوصاً در بازه‌های زمانی کوتاه رفتار آن شبیه به سهام فناوری پرنوسان و سوداگرانه است. در واقع، تاریخ نشان می‌دهد که بیت کوین معمولاً همبستگی قابل توجهی با شاخص نزدک داشته است. بنابراین، در حالی که روایت «طلای دیجیتال» در حال گسترش است، این ایده همچنان در کنار تصویری از بیت کوین به عنوان یک شرط پرریسک برای سرمایه‌گذاران جسور باقی مانده است.
آیا می‌دانستید؟ مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۵ با عنوان «پذیرش نهادی و پویایی همبستگی: نقش در حال تکامل بیت کوین در بازارهای مالی» داده‌های روزانه از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۵ را مورد بررسی قرار داد. این تحقیق نشان داد که همبستگی بین بیت کوین و شاخص نزدک ۱۰۰ پس از برخی نقاط عطف مهم نهادی، شدت گرفته و حتی در سال ۲۰۲۴ به اوج ۰.۸۷ رسیده است. این یافته نشان می‌دهد که بیت کوین از یک دارایی جایگزین به‌تدریج به سمت یک ابزار مالی تثبیت‌شده‌تر و یکپارچه‌تر حرکت کرده است.
در اوایل سال ۲۰۲۵، اعلام تعرفه‌های گسترده از سوی دونالد ترامپ، شوکی سنگین به بازارهای مالی وارد کرد. شاخص‌های مهم سهام آمریکا از جمله نزدک و S&P دچار افتی تاریخی شدند. طی تنها دو روز، تریلیون‌ها دلار از ارزش بازار سهام ایالات متحده کاسته شد و این وضعیت، بحث پیرامون نقش بیت کوین به عنوان یک پناهگاه امن مدرن را دوباره به صدر توجه‌ها آورد.
اکنون در آوریل ۲۰۲۵ هستیم و بار دیگر این سؤال به‌شکل جدی‌تری مطرح شده که آیا بیت کوین می‌تواند در زمان بحران، نقش یک پناهگاه امن را ایفا کند. این بار، آزمونی واقعی و چشم‌گیر پیش روی آن قرار گرفته است. در فوریه ۲۰۲۵، ترامپ، در دومین دوره ریاست‌جمهوری خود، موج جدیدی از تعرفه‌های تهاجمی را با هدف احیای تولید داخلی آمریکا اعلام کرد.
این‌گونه تیترهای خبری از آن دسته اخباری بودند که بلافاصله بازارهای مالی را به شدت نگران می‌کرد، به‌ویژه وقتی که شریک‌های تجاری بزرگ ایالات متحده زمزمه‌هایی از اقدام متقابل را مطرح کردند. تا تاریخ ۲ آوریل (۱۳ فروردین)، ترامپ روزی را با عنوان «روز آزادی» اعلام کرد و هم‌زمان از مجموعه‌ای بسیار گسترده از تعرفه‌ها رونمایی کرد که تقریباً تمام کالاهای وارداتی را در بر می‌گرفت. این تصمیم در قالب «میهن‌پرستی اقتصادی» ارائه شد، اما از منظر بازارها، نمادی از آشفتگی و بی‌ثباتی بود.
این آشفتگی خیلی زود خود را نشان داد. در روز ۳ آوریل، شاخص نزدک نزدیک به ۶ درصد سقوط کرد و در یک روز، بیش از ۱٬۰۰۰ واحد از دست داد. این افت، از منظر ارقام خام، یکی از رکوردهای تاریخی محسوب می‌شد. شاخص S&P ۵۰۰ نیز شرایط چندان بهتری نداشت و نزدیک به ۵ درصد افت کرد. این سقوط باعث شد سرمایه‌گذاران در خصوص اختلالات زنجیره تأمین، فشارهای تورمی و خطر کندی رشد اقتصاد جهانی دچار نگرانی شدید شوند.
روز ۴ آوریل نیز از راه رسید، و ترس و بی‌ثباتی تنها بیشتر شد. شاخص نزدک به‌طور رسمی وارد محدوده بازار خرسی شد، و شاخص داوجونز نیز در همان روز بیش از ۲٬۲۰۰ واحد سقوط کرد. در مجموع، طی تنها ۴۸ ساعت، شاخص‌های اصلی بازار سهام آمریکا تریلیون‌ها دلار از ارزش خود را از دست دادند.
بیشتر بخوانید: جنگ تعرفه‌ای آمریکا و چین چه بلایی سر بازارهای مالی می آورد؟
آیا می‌دانستید؟ بری بنیستر، استراتژیست ارشد سهام در شرکت «اشتیفل»، خاطرنشان کرده است که بیت کوین و شاخص نزدک ۱۰۰ اغلب تحت تأثیر شور و اشتیاق سوداگرانه ناشی از سیاست‌های انبساطی فدرال رزرو قرار دارند. او همچنین تأکید کرده که بیت کوین معمولاً هم‌راستا با ETFهای پرریسک و با اهرم بالا که بر بخش فناوری متمرکز هستند معامله می‌شود؛ موضوعی که حاکی از همبستگی قوی میان بیت کوین و سهام فناوری است.
در جریان سقوط بازار در آوریل ۲۰۲۵، بیت کوین در حالی که شاخص‌های سهام با افت شدید مواجه شده بودند، ثبات خود را حفظ کرد و با این رفتار، بسیاری را از نظر میزان انعطاف‌پذیری‌اش شگفت‌زده کرد. اگرچه قیمت آن افزایش چشم‌گیری نداشت، اما همین پایداری در میانه‌ی آشوب‌های بازار، جایگاه رو به رشد آن را به‌عنوان یک دارایی حفظ ارزش در دوران پرتلاطم تقویت کرد.
پس بیت کوین چه عملکردی داشت؟ نکته جالب این بود که اتفاقی فاجعه‌بار برایش نیفتاد و در واقع، همین خود خبر بزرگی بود. در زمانی که تقریباً تمام بازار تحت تأثیر موج فروش ناشی از تعرفه‌ها دچار افت شده بود، بیت کوین برخلاف انتظار سقوط نکرد. همین مسئله به‌تنهایی نگاه بسیاری از فعالان بازار را به خود جلب کرد.
در بازاری که حتی معتبرترین شاخص‌ها و دارایی‌ها در حال فروپاشی بودند، پایداری نسبی بیت کوین مورد توجه مدیران پورتفولیو و ناظران نهادی قرار گرفت.
بیت کوین که سال‌ها به‌دلیل نوسانات شدید، برای سبدهای سرمایه‌گذاری جدی چندان مناسب تلقی نمی‌شد، این بار آرام و بی‌سروصدا طوفان را بهتر از بسیاری از دارایی‌های سنتی پشت سر گذاشت. این لحظه‌ای نبود که در آن بیت کوین به‌طور ناگهانی رشد کند یا رکوردی ثبت کند، بلکه لحظه‌ای بود که انعطاف‌پذیری آن به نمایش درآمد. موضوع حفظ ارزش مطرح بود، نه افزایش آن. و این دقیقاً همان چیزی است که سرمایه‌گذاران در یک پناهگاه امن به دنبال آن هستند.
توانایی بیت کوین برای حفظ موقعیت خود در زمانی که نزدک و S&P در حال سقوط بودند، بیش از پیش این ایده را تقویت کرد که بیت کوین ممکن است به‌تدریج به دارایی‌ای محکم‌تر و با ثبات‌تر تبدیل شود.
البته برای شفافیت باید گفت که بیت کوین هنوز به‌طور کامل از دارایی‌های پرریسک جدا نشده است. همچنان به جریان‌های نقدینگی، سیاست‌های پولی و احساسات بازار واکنش نشان می‌دهد. اما در لحظاتی مانند آوریل ۲۰۲۵، رفتاری متفاوت از خود نشان داد. سقوط نکرد. مقاومت کرد. و همین ثبات، برای گروهی رو به افزایش از سرمایه‌گذاران، به‌طور فزاینده‌ای اهمیت پیدا می‌کند.
رشد انعطاف‌پذیری بیت کوین نتیجه بلوغ تدریجی بازار آن، افزایش پذیرش در میان نهادهای مالی، و جذابیتش به‌عنوان یک دارایی غیرحاکمیتی و قابل حمل در زمان‌های فشار مالی یا تنش‌های ژئوپلیتیکی است. اگرچه هنوز نمی‌توان آن را پناهگاه امن نهایی نامید، اما بیت کوین آشکارا از گذشته سوداگرانه‌اش فاصله گرفته و اکنون جایگاهی در میان گزینه‌های قابل‌تأمل سرمایه‌گذاران پیدا کرده است.
بخشی از این قدرت جدید، ساختاری است. طی چند سال گذشته، بازار بیت کوین مسیر بلوغ را طی کرده است. میزان پذیرش نهادی به‌طور چشم‌گیری افزایش یافته و صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF) اسپات بیت کوین اکنون در بازارهای اصلی عرضه می‌شوند. راه‌حل‌های نگهداری و محافظت از دارایی نیز بهبود یافته‌اند. و شاید مهم‌تر از همه، درک عمومی نسبت به مفهوم بیت کوین و آنچه نمایندگی می‌کند، عمیق‌تر و گسترده‌تر شده است.
بیت کوین دیگر صرفاً یک دارایی سوداگرانه محسوب نمی‌شود؛ بلکه اکنون به‌عنوان ابزاری برای حاکمیت مالی شخصی، ابزاری برای محافظت در برابر کاهش ارزش ارزهای فیات، و راهی برای خارج شدن از محدودیت‌های زیرساخت مالی سیاسی دیده می‌شود.
واقعیت مهم دیگر این است که بیت کوین به‌طور کامل غیرحاکمیتی است. در سناریوهایی مانند جنگ‌های تجاری، جایی که ارزهای فیات ممکن است به سلاحی در دست دولت‌ها تبدیل شوند و کنترل‌های سرمایه‌ای اعمال شوند، بیت کوین می‌تواند برای افرادی که می‌خواهند پول خود را بدون دخالت و محدودیت از مرزها عبور دهند، بسیار جذاب باشد. قابل حمل است، نیاز به مجوز ندارد، و به‌شکلی فزاینده از نقدشوندگی برخوردار است. این سه ویژگی، دقیقاً همان چیزهایی هستند که در زمان بحران اهمیت پیدا می‌کنند.
البته، هیچ‌یک از این ویژگی‌ها به این معنا نیست که بیت کوین اکنون به‌طور قطعی و بلامنازع جایگاه طلا را به‌عنوان پناهگاه امن در اختیار گرفته است. طلا همچنان نقشی کلیدی برای بسیاری از سرمایه‌گذاران محافظه‌کار ایفا می‌کند. دلار آمریکا نیز همچنان اولین انتخاب برای کسانی است که در شرایط بحرانی به دنبال نقدینگی هستند. و نوسانات شدید قیمتی بیت کوین هنوز می‌تواند بسیاری از سرمایه‌گذاران را نگران کند. با این حال، در بحبوحه آشفتگی‌های بازار، بیت کوین در حال بلوغ و گذار از وضعیت یک دارایی حاشیه‌ای است. دیگر آن بیگانه ناشناخته‌ای نیست که پیش‌تر بود.
چه در سال ۲۰۱۹ و چه در سال ۲۰۲۵، بیت کوین نشانه‌هایی از رفتار مشابه پناهگاه‌های امن از خود نشان داد و ثابت کرد که می‌تواند در دوره‌های تنش ژئوپلیتیکی نقش محافظ را ایفا کند. اگرچه هنوز نمی‌توان آن را هم‌تراز با طلا دانست، اما ویژگی‌های منحصربه‌فردش آن را به رقیبی جدی در نظام مالی جهانی تبدیل کرده است.
در طول تنش‌های تجاری سال ۲۰۱۹ و همچنین در زمان افزایش تعرفه‌ها در سال ۲۰۲۵، بیت کوین رفتاری از خود نشان داد که به‌مراتب شبیه‌تر به یک دارایی محافظتی بود، در مقایسه با دوره‌های پیشین. و این نکته‌ای قابل توجه است. حتی اگر بیت کوین هنوز به‌طور دائمی و پایدار مانند یک پناهگاه امن عمل نکند، دست‌کم در برخی موقعیت‌های خاص نشان داده که می‌تواند چنین نقشی را ایفا کند.
در این میان، پرسش مهم‌تری نیز در حال شکل‌گیری است: اگر بیت کوین به یک دارایی پناهگاه امن اصلی تبدیل شود، این موضوع چه تأثیری بر ساختار بازارهای مالی خواهد داشت؟ چگونه مدل‌های سرمایه‌گذاری، مدیریت ریسک یا حتی استراتژی‌های ژئوپلیتیکی را تغییر خواهد داد؟ واقعیت این است که بیت کوین طلا نیست؛ بلکه با مجموعه‌ای کاملاً متفاوت از قواعد بازی می‌کند.
بیت کوین دارایی‌ای برنامه‌پذیر است. می‌تواند به‌صورت آنی به سراسر جهان منتقل شود. قابلیت تقسیم به واحدهای کوچکی به نام ساتوشی را دارد و می‌تواند در قراردادهای هوشمند جای بگیرد. اگر بیت کوین به بخشی از ابزارهای جهانی برای مقابله با بحران‌ها تبدیل شود، معادلات بازی را دگرگون خواهد کرد.
بنابراین، آیا بیت کوین پناهگاه امن جدید در دوران جنگ‌های تجاری به شمار می‌رود؟ نه کاملاً، دست‌کم نه به‌معنای سنتی آن. اما بی‌تردید اکنون جایگاه مشخصی برای خود در میز تصمیم‌گیری‌های مالی کسب کرده است.
بیت کوین شاید همان دارایی نباشد که پدربزرگ و مادربزرگ‌های شما برای محافظت از ثروتشان در دوران بی‌ثباتی به سراغش می‌رفتند، اما برای تعداد فزاینده‌ای از سرمایه‌گذاران، به‌ویژه در عصر دیجیتال، به نسخه‌ای نو از امنیت مالی تبدیل شده است. با افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی و کاهش اعتماد به زیرساخت‌های مالی سنتی، بیت کوین به‌تدریج در حال تبدیل شدن به گزینه‌ای بالقوه برای محافظت از دارایی‌ها در آینده است.
رفتار بیت کوین در سال‌های اخیر، به‌ویژه در دوره‌های تنش‌های تجاری و بحران‌های اقتصادی، نشان داده که این دارایی دیجیتال در حال عبور از نقش یک ابزار صرفاً سوداگرانه به یک گزینه بالقوه برای حفظ ارزش است. اگرچه نوسانات بالا و همبستگی با بازارهای پرریسک هنوز به‌طور کامل از بیت کوین جدا نشده‌اند، اما نشانه‌هایی از بلوغ بازار، افزایش پذیرش نهادی، و توانایی مقاومت در برابر آشفتگی‌های مالی، جایگاه آن را در چشم‌انداز آینده مالی تغییر داده است.
بیت کوین هنوز جایگزین طلا نشده، اما به‌عنوان دارایی‌ای غیرمتمرکز، قابل حمل، برنامه‌پذیر و مقاوم در برابر سانسور، به‌ویژه در دوره‌های بحران، توجه بسیاری از سرمایه‌گذاران را به خود جلب کرده است. پایداری آن در برابر شوک‌های شدید، به‌ویژه در سال ۲۰۲۵، نشان داد که این رمزارز می‌تواند در موقعیت‌هایی خاص نقش پناهگاه امن را ایفا کند.
در نهایت، گرچه بیت کوین هنوز «پادشاه» پناهگاه‌های امن محسوب نمی‌شود، اما دیگر یک بازیگر حاشیه‌ای هم نیست. در دنیایی که بی‌اعتمادی به سیستم‌های مالی سنتی رو به افزایش است، بیت کوین ممکن است نه تنها مکمل، بلکه در برخی موارد، جایگزینی برای ابزارهای مالی کلاسیک باشد. آینده این تحول، همچنان در حال شکل‌گیری است.
