در حالی که دور دوم مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و ایالات متحده درباره برنامه هسته‌ای تهران روز شنبه ۳۰ فروردین در رم برگزار شد، مقامات ایرانی از «پیشرفت محسوس» در این گفتوگوها خبر دادند.
به گزارش جماران به نقل از واشنگتن‌پست، این مذاکرات که با میانجی‌گری عمان و در یکی از بالاترین سطوح دیپلماتیک یک دهه اخیر انجام می‌شود، در سایه فشار‌های داخلی بر دولت ترامپ، اختلاف نظر‌های واشنگتن درباره ماهیت توافق، و نگرانی‌ها از نزدیکی ایران به توانمندی تسلیحاتی دنبال می‌شود.
مقامات ایرانی اعلام کردند که گفت‌و‌گو‌های حساس میان ایالات متحده و ایران درباره برنامه هسته‌ای رو به پیشرفت ایران، پس از برگزاری دور دوم مذاکرات در روز شنبه، در حال پیشرفت است.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در گفت‌و‌گو با تلویزیون دولتی ایران اظهار داشت: «امروز نزدیک به چهار ساعت مذاکره داشتیم. پس از جلسه قبلی، می‌توانم بگویم این نشست نیز مثبت بود. گفتوگوها در مسیر پیشرفت قرار دارد و این بار توانستیم درباره اصول و اهداف به توافق بهتری برسیم.»
رئیس‌جمهور دونالد ترامپ اعلام کرده است که در صورت امکان از طریق دیپلماسی مانع دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای خواهد شد، اما در صورت لزوم از گزینه نظامی نیز استفاده خواهد کرد. ایران نیز خواستار لغو تحریم‌هاست.
اگرچه این نشست‌ها ماهیتی مقدماتی دارند، اما بالاترین سطح تماس میان واشنگتن و تهران طی یک دهه گذشته به شمار می‌روند. روابط دیپلماتیک دو کشور از سال ۱۹۸۰ قطع شده و ایران از سال ۱۹۸۴ در فهرست دولت‌های حامی تروریسم وزارت خارجه آمریکا قرار دارد. تیم مذاکره‌کننده آمریکا بلافاصله پس از جلسه روز شنبه اظهارنظری نکرد.
بر اساس گزارش وزارت امور خارجه ایران، روز شنبه طرفین در سفارت عمان در رم و در اتاق‌های جداگانه به گفت‌و‌گو پرداختند؛ بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، پیام‌ها را میان آنها رد و بدل می‌کرد.
عباس عراقچی اعلام کرد که مذاکرات فنی از روز چهارشنبه در عمان آغاز خواهد شد و دو طرف، روز شنبه آینده برای سومین بار با یکدیگر دیدار خواهند کرد.
به گفته او، مذاکرات فنی فرصتی برای ارائه جزئیات بیشتر فراهم می‌کند و به طراحی چارچوبی برای ادامه گفتوگوها کمک خواهد کرد.
عراقچی افزود: «قرار است شنبه آینده دیدار کنیم تا نتیجه کار گروه‌های فنی را بررسی کنیم و ببینیم تا چه اندازه به توافق نزدیک شده‌ایم.»
دولت ترامپ با فشار زیادی مواجه است تا مسیر دیپلماسی با ایران را کنار بگذارد و به اقدام نظامی متوسل شود؛ فشاری که در صورت عدم پیشرفت سریع مذاکرات، احتمالاً شدت خواهد گرفت.
کاروانی از خودرو‌های مشکی با شیشه‌های دودی، تیم‌های مذاکره‌کننده را وارد محوطه سفارت در محله کامیلوچیا شهر رم کرد. استیو ویتکاف، سرمایه‌دار حوزه املاک و نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه، ریاست هیأت آمریکایی را بر عهده داشت و عباس عراقچی نیز سرپرستی هیأت ایرانی را بر عهده داشت.
دو طرف که هفته گذشته برای نخستین بار در عمان دیدار کرده بودند، قرار بود در رم مواضع خود را با جزئیات بیشتری ارائه دهند. مقامات ایرانی ابراز امیدواری کردند که با توجه به بحث‌های اخیر درون دولت ترامپ درباره سیاست آمریکا در قبال ایران، بتوانند به درک روشن‌تری از موضع ایالات متحده دست یابند.
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، اظهار داشت: «با توجه به مواضع متناقضی که طی روز‌های اخیر از سوی مقام‌های مختلف آمریکایی شنیده‌ایم، انتظار داریم طرف آمریکایی ابتدا ابهامات جدی به‌وجودآمده درباره نیات خود را برطرف کند.»
در حالی که ترامپ تأکید دارد هدفش تنها جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است، برخی از مقامات دولت او معتقدند که برنامه هسته‌ای ایران باید به‌طور کامل برچیده شود.
وزارت امور خارجه ایران که هدف برنامه هسته‌ای کشور را تولید انرژی و نه ساخت سلاح اعلام کرده، از پیش این خواسته را رد کرده است. اسماعیل بقایی روز شنبه در گفت‌و‌گو با تلویزیون دولتی ایران تأکید کرد: «حفظ دستاورد‌های فنی و هسته‌ای ایران در این روند امری ضروری است.»
او افزود: «ما هم‌زمان اعلام کرده‌ایم که آمادگی داریم هرگونه ابهامی را که ممکن است درباره ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران وجود داشته باشد، برطرف کنیم. در مقابل، انتظار داریم که تحریم‌های غیرقانونی علیه ایران لغو شود.»
در آن سوی خیابان و مقابل محوطه سفارت، خبرنگاران ایستاده و از ورود و خروج هیأت‌ها عکس و فیلم با تلفن همراه تهیه می‌کردند. ایران تلاش دارد روایت مذاکرات را در کنترل خود داشته باشد. یک گروه کوچک از تلویزیون دولتی ایران همراه با عراقچی به رم سفر کرده و در طول روز گزارش‌های زنده منتشر می‌کردند.
حسنیه شبیری، خبرنگار تلویزیون که هفته گذشته نیز عراقچی را در سفر به عمان همراهی کرده بود، روز شنبه به بینندگان هشدار داد که به گزارش‌های نادرست رسانه‌ها توجه نکنند. او گفت: «تمام این گزارش‌ها تلاش‌هایی برای منحرف کردن روند مذاکرات از هدف اصلی آن است.»
نشست افتتاحیه در مسقط، پایتخت عمان، نیز با میانجی‌گری بدر البوسعیدی برگزار شد. در پایان این نشست، استیو ویکاف و عباس عراقچی برای مدت کوتاهی با یکدیگر دیدار کردند، اما ظاهراً این دیدار نه عکاسی شد و نه تصویربرداری.
مقامات ایرانی به‌صراحت تأکید کردند که نشست رم نیز به‌صورت غیرمستقیم برگزار شده است. اسماعیل بقایی اظهار داشت: «وزیر خارجه عمان روز پرکاری را پشت سر می‌گذارد؛ مدام در حال انتقال پیام‌ها از اتاقی به اتاق دیگر است.»
دونالد ترامپ پیش‌تر اعلام کرده بود که گفت‌و‌گو‌های مستقیم را ترجیح می‌دهد، زیرا به باور او چنین قالبی روند دستیابی به توافق را تسریع می‌کند. با این حال، تهران تاکنون این پیشنهاد را رد کرده است.
درخواست برای برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران، فراتر از تعهداتی است که در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میان ایران، دولت اوباما، پنج کشور دائم شورای امنیت سازمان ملل، آلمان و اتحادیه اروپا مقرر شده بود. ترامپ که در جریان رقابت‌های انتخاباتی سال ۲۰۱۶ شدیداً به این توافق حمله کرد، در سال ۲۰۱۸ و در دوران ریاست‌جمهوری خود، آمریکا را از این توافق خارج کرد.
رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این هفته هشدار داد که ایران «فاصله چندانی» با دستیابی به سلاح هسته‌ای ندارد؛ موضوعی که هم‌زمان با افزایش تنش‌ها میان ایران و اسرائیل، به نگرانی‌ها دامن زده است.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، در گفت‌و‌گو با روزنامه لوموند اظهار داشت: «این موضوع مانند یک پازل است؛ آنها قطعات را در اختیار دارند و ممکن است روزی آنها را کنار هم بگذارند. هنوز مقداری فاصله باقی مانده، اما باید اذعان کرد که آن فاصله زیاد نیست.»
بر اساس ارزیابی تحلیل‌گران، زمان لازم برای رسیدن ایران به توانمندی تسلیحاتی هسته‌ای از چند ماه تا یک سال متغیر است.
دونالد ترامپ نیز روز جمعه گفت: «من به‌طور ساده خواهان جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای هستم. می‌خواهم ایران کشوری بزرگ، موفق و شکوفا باشد.»
از سوی دیگر، یکی از مشاوران ارشد رهبر جمهوری اسلامی ایران روز شنبه در شبکه‌های اجتماعی اعلام کرد که تیم مذاکره‌کننده ایران «اختیارات کامل برای رسیدن به توافق» را دارد. علی شمخانی در این پیام، «نه اصل» را برای تهران برشمرد که از جمله آنها، رد «مدل لیبی» ــ یعنی برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ــ بود. سایر اصول مطرح‌شده شامل «ارائه تضمین‌ها»، «لغو تحریم‌ها» و «تسهیل سرمایه‌گذاری» می‌شد.
با ادامه روند مذاکرات، این گفتوگوها وارد مرحله‌ای پیچیده‌تر خواهند شد. برنامه هسته‌ای ایران از زمان توافق سال ۲۰۱۵ به‌شکل قابل توجهی گسترش یافته است و هرگونه توافق جدید، نیازمند سازوکار‌های دقیق راستی‌آزمایی خواهد بود که اکنون به‌مراتب دشوارتر است.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌احتمال زیاد نقش کلیدی در نظارت بر پایبندی ایران ایفا خواهد کرد. گروسی هفته گذشته به تهران سفر کرده و روز شنبه با آنتونیو تاجانی، وزیر خارجه ایتالیا، دیدار کرده است.
