لقاح زمانی رخ می‌دهد که اسپرم از طریق واژن وارد بدن شده و در لوله‌های فالوپ تخمک را بارور می‌کند. این فرآیند در ساعت‌ها یا روزهای پس از رابطه جنسی محافظت‌نشده اتفاق می‌افتد. پس از لقاح، تخمک بارور شده به داخل رحم منتقل شده و در آنجا لانه‌گزینی می‌کند و بارداری آغاز میشود.
لقاح (یا تشکیل نطفه) زمانی است که اسپرم و تخمک با یکدیگر ترکیب می‌شوند. این یکی از مراحل متعددی است که برای ایجاد بارداری رخ می‌دهد.
لقاح ارتباط نزدیکی با چرخه قاعدگی یک فرد دارد. چرخه قاعدگی مجموعه‌ای از رویدادهایی را توصیف می‌کند که هر ماه در بدن فرد رخ می‌دهد تا بدن را برای احتمال بارداری آماده کند. در طی این چرخه، زنان تخمک‌گذاری می‌کنند. تخمک‌گذاری زمانی است که یکی از تخمدان‌ها، تخمکی را برای باروری آزاد می‌کند. ساختارهای کوچکی شبیه انگشت به نام «فیمبریا» به هدایت تخمک از طریق لوله‌های فالوپ به سمت رحم کمک می‌کنند. در طول این مسیر، تخمک می‌تواند توسط اسپرم بارور شود.
مردان اسپرم را در بیضه‌های خود تولید می‌کنند. در زمان انزال، میلیون‌ها سلول اسپرم آزاد می‌شوند که هدف آن‌ها یافتن تخمک و باروری آن است. هنگام رابطه جنسی محافظت‌نشده، اسپرم‌ها از طریق واژن به سمت لوله‌های فالوپ شنا می‌کنند. میلیون‌ها اسپرم با هم رقابت می‌کنند تا به تخمک برسند و آن را نفوذ کنند، اما فقط یکی از آن‌ها موفق میشود از لایه بیرونی تخمک عبور کرده و آن را بارور کند. اگر اسپرم موفق به بارور کردن تخمک نشود، تخمک حل میشود و از بین می‌رود.
اگر یک اسپرم در مسیر خود موفق به بارور کردن تخمک شود، تخمک بارور شده که اکنون «زیگوت» نام دارد، به حرکت خود در لوله فالوپ ادامه می‌دهد. در این مسیر، زیگوت به تقسیم سلولی ادامه می‌دهد— ابتدا دو سلولی، سپس چهار سلولی و همین‌طور بیشتر میشود. حدود یک هفته پس از لقاح، زیگوت به رحم رسیده و اکنون توده‌ای از حدود ۱۰۰ سلول به نام «بلاستوسیست» است.
بلاستوسیست سپس به دیواره داخلی رحم (اندومتر) متصل میشود. این فرآیند اتصال را «لانه‌گزینی» می‌نامند. البته، رخ دادن لقاح به‌تنهایی به‌معنای موفقیت‌آمیز بودن لانه‌گزینی نیست. گاهی اوقات لانه‌گزینی رخ نمی‌دهد و تخمک بارور شده در دوره قاعدگی بعدی از بدن دفع میشود.
اگر لانه‌گزینی موفق باشد، سلول‌ها به تقسیم خود ادامه می‌دهند— برخی سلول‌ها به جنین (نوزاد آینده) تبدیل می‌شوند و برخی دیگر جفت را شکل می‌دهند. در این مرحله، بدن شروع به ترشح هورمون‌هایی می‌کند که به آن اعلام می‌کنند نوزادی در حال رشد در رحم است. این هورمون‌ها همچنین به رحم فرمان می‌دهند که دیواره داخلی خود را حفظ کند و آن را نریزد. این بدان معناست که شما دیگر پریود نخواهید شد، که ممکن است اولین نشانه بارداری شما باشد.
شما چرخه قاعدگی خود را از اولین روز خونریزی قاعدگی تا اولین روز قاعدگی بعدی محاسبه می‌کنید. اکثر چرخه‌های قاعدگی حدود ۲۸ روز طول می‌کشند. زمان دقیق تخمک‌گذاری بسته به طول چرخه قاعدگی شما متفاوت است.
فرآیند باردار شدن در یک چرخه ۲۸ روزه به این صورت است:
روز اول: اولین روز پریود شما است.
حدود روز ۱۴: تخمک‌گذاری اتفاق می‌افتد.
ظرف ۲۴ ساعت پس از تخمک‌گذاری: اسپرم تخمک را بارور می‌کند (لقاح صورت می‌گیرد).
حدود شش روز پس از لقاح: تخمک بارور شده در دیواره رحم لانه‌گزینی می‌کند.
حدود روز ۲۱: اگر لقاح و لانه‌گزینی در این چرخه رخ داده باشد، شما باردار هستید. البته ممکن است ۵ تا ۷ روز دیگر طول بکشد تا تست بارداری نتیجه مثبت را نشان دهد.
پس از لقاح، تخمک بارور شده از طریق لوله‌های فالوپ به سمت رحم حرکت می‌کند. این تخمک بارور شده که اکنون "جنین" نام دارد، به دیواره رحم می‌چسبد (لانه‌گزینی). این فرآیند باعث تشکیل جفت میشود. جفت شروع به تولید و آزادسازی هورمونی به نام گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) در خون و ادرار شما می‌کند.
حدود ۱۱ روز پس از لقاح، hCG در خون قابل شناسایی است. اما کمی بیشتر طول می‌کشد تا تست‌های بارداری خانگی (که hCG را در ادرار اندازه‌گیری می‌کنند) بتوانند این هورمون را شناسایی کنند.
فقط نزدیک بودن اسپرم و تخمک به یکدیگر به‌معنای وقوع لقاح نیست. به طور کلی، احتمال لقاح تنها بین ۲۵٪ تا ۳۰٪ است. این درصد پس از سن ۳۵ سالگی کاهش می‌یابد.
در لقاح مصنوعی هم اساس کار مشابه است—اسپرم باید تخمک را بارور کند. اما در لقاح آزمایشگاهی (IVF)، این عمل در محیط آزمایشگاه انجام میشود. تخمکی که ممکن است از والد مورد نظر یا از یک اهداکننده باشد، با اسپرمِ یک والد یا اهداکننده ترکیب میشود. وقتی اسپرم تخمک را بارور می‌کند، لقاح انجام شده است.
پس از انجام لقاح، پزشک جنین تشکیل‌شده را داخل رحم فردی که قرار است بارداری را حمل کند، قرار می‌دهد تا لانه‌گزینی صورت بگیرد.
لقاح معمولاً بین ۱۲ تا ۲۴ ساعت پس از تخمک‌گذاری رخ می‌دهد. از آنجایی که تعیین دقیق زمان تخمک‌گذاری همیشه آسان نیست، استفاده از کیت‌های پیش‌بینی تخمک‌گذاری یا پیگیری چرخه قاعدگی با تقویم می‌تواند مفید باشد.
دو عامل اصلی در باردار شدن عبارتند از:
زمان‌بندی رابطه جنسی نسبت به تخمک‌گذاری
سلامت اسپرم و تخمک
لقاح می‌تواند حتی تا پنج روز قبل از تخمک‌گذاری نیز پس از رابطه جنسی محافظت‌نشده اتفاق بیفتد، زیرا برخی اسپرم‌ها می‌توانند تا این مدت در دستگاه تناسلی زن زنده بمانند.
اگر قصد بارداری دارید، بهترین زمان برای داشتن رابطه جنسی عبارت است از:
در سه روز قبل از تخمک‌گذاری: در این حالت، اسپرم‌ها در لوله فالوپ منتظر تخمک خواهند بود.
در زمان تخمک‌گذاری یا ظرف ۲۴ ساعت پس از آن: تخمک تنها ۲۴ ساعت زنده می‌ماند، بنابراین اگر در این بازه رابطه داشته باشید، تخمک ممکن است در انتظار رسیدن اسپرم بماند یا اسپرم و تخمک در لوله‌های فالوپ با هم برخورد کنند.
لقاح معمولاً در لوله‌های فالوپ اتفاق می‌افتد. جایی که تخمک پس از خروج از تخمدان به آنجا می‌رود و اسپرم‌ها در انتظار آن هستند. در برخی موارد نادر، ممکن است لقاح در داخل رحم و پس از عبور تخمک از لوله‌های فالوپ رخ دهد.
برخی مشکلات سلامتی می‌توانند بر توانایی شما برای باردار شدن تأثیر بگذارند. تنها رسیدن اسپرم و تخمک به یکدیگر به معنای تضمین لقاح نیست. برخی از شایع‌ترین عوامل مؤثر در جلوگیری از لقاح عبارتند از:
عدم تخمک‌گذاری (Anovulation)
کم بودن تعداد اسپرم یا مشکلات حرکتی اسپرم‌ها
وجود انسداد در بیضه‌ها، تخمدان‌ها یا لوله‌های فالوپ
کاهش کیفیت یا تعداد تخمک‌ها و اسپرم‌ها (معمولاً به‌دلیل افزایش سن)
معمولاً خیر. ممکن است نشانه‌هایی از تخمک‌گذاری را حس کنید، مانند تغییر در ترشحات دهانه رحم یا افزایش دمای پایه بدن. اما اکثر افراد لحظه لقاح را احساس نمی‌کنند.
چند روز پس از لقاح ممکن است احساس درد خفیف یا لکه‌بینی ملایم داشته باشید که می‌تواند به‌دلیل لانه‌گزینی تخمک بارور شده در رحم باشد.
مدت زمانی که طول می‌کشد تا فرد «احساس» بارداری کند، متفاوت است. برخی افراد ممکن است کمی پس از لقاح احساس بارداری داشته باشند، در حالی که برخی دیگر تا چند هفته پس از تست مثبت بارداری نیز هیچ علائمی را تجربه نمی‌کنند.
علائم شایع بارداری عبارتند از:
قطع شدن قاعدگی
تکرر ادرار
احساس خستگی
حالت تهوع
درد یا تورم سینه‌ها
لکه‌بینی (خونریزی خفیف واژینال)
سردرد
نوسانات خلقی
اگر هر یک از این علائم را دارید و فکر می‌کنید ممکن است باردار باشید، یک تست بارداری خانگی انجام دهید. همچنین پزشک شما می‌تواند برای تأیید بارداری، آزمایش خون تجویز کند.
برای گرفتن تست بارداری مثبت، ممکن است بین ۱۱ تا ۱۴ روز پس از لقاح زمان لازم باشد.
تست‌های خانگی بارداری به دنبال هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) هستند—هورمونی که توسط جفت ترشح میشود.
ادرار شما باید مقدار کافی از این هورمون را داشته باشد تا تست نتیجه مثبت نشان دهد.
با این حال، پزشک می‌تواند وجود hCG را در خون زودتر—حدود ۱۰ روز پس از لقاح—تشخیص دهد.
لقاح زمانی اتفاق می‌افتد که اسپرم، تخمک را بارور می‌کند. این یکی از مراحل حیاتی در فرآیند بارداری است.
باردار شدن یک فرآیند پیچیده است که به عوامل زیادی بستگی دارد. ناتوانی در باردار شدن یک مشکل شایع است و منابع بسیاری برای کمک به افراد در این مسیر وجود دارد.
اگر برای باردار شدن با مشکل مواجه هستید، با پزشک خود مشورت کنید. آن‌ها می‌توانند فرآیند را برایتان توضیح دهند و مشکلات احتمالی مؤثر در عدم لقاح یا بارداری را شناسایی کنند.
