علی عبدالمحمدی: فروردین ماه سال ۱۴۰۴ برای بازار سرمایه ایران با تحولی شگرف آغاز شد؛ ماهی که برخلاف بسیاری از ماه‌های پرالتهاب سال‌های گذشته، بوی مطبوع خوش‌بینی در تالار شیشه‌ای به مشام رسید‌و شاخص‌کل بورس تهران موفق شد یکی از بهترین ماه‌های خود را در دو سال‌اخیر به‌ثبت برساند. بازاری که در زمستان سال‌گذشته زیر سایه ابهامات سیاسی، نوسانات ارزی و خروج بی‌‌‌‌‌‌وقفه نقدینگی، روزهای سخت و پر ابهامی را سپری می‌کرد، در نخستین ماه بهار با چرخشی معنادار روبه‌رو شد؛ چرخشی که مهر تایید آن، ثبت رشد 13.57درصدی شاخص‌کل و ورود بی‌سابقه پول تازه‌نفس به گردونه معاملات سهام بود.
شاید بتوان عبور شاخص‌کل بورس تهران از مرز روانی و تاریخی ۳میلیون‌واحدی را مهم‌ترین اتفاق فروردین ماه 1404 دانست؛ محدوده‌‌‌‌‌‌ای که در ماه‌های اخیر به‌عنوان یک سد مقاوم عمل‌کرده و بازار را در مرز تصمیم‌گیری نگاه داشته بود. شاخص‌کل که در روزهای ابتدایی سال‌در محدوده ۲میلیون و ۷۰۰هزار‌واحدی نوسان می‌کرد، نهایتا در بیست و پنجم فروردین، با عبور از قله تاریخی ۲میلیون و ۹۴۴هزار‌واحدی تجربهشده در دی ماه سال‌گذشته، قله جدیدی را در کارنامه معاملات بورس تهران و شاخص‌کل این بازار ثبت کرد. عبور از این مرز، نه‌تنها از منظر فنی و روانی حائزاهمیت بود، بلکه نشانی از تغییر انتظارات فعالان بازار به سمت آینده‌‌‌‌‌‌ای روشن‌‌‌‌‌‌تر تلقی می‌شود. این حرکت صعودی در شرایطی رقم خورد که زمستان سخت بورس با سه ماه خروج مداوم پول حقیقی همراه بود؛ به گونه‌ای که حدود ۱۷هزار و ۱۰۹میلیارد‌تومان طی سه ماه متوالی دی، بهمن و اسفند ۱۴۰۳ از بازار سهام خارج شد؛ اما در فروردین مسیر پول معکوس شد و بازار سهام با قرارگرفتن در تیررس پول‌های حقیقی، به بازار اول ماه تبدیل شد.
در معاملات نخستین ماه از سال، شاخص‌کل بورس تهران با رشد 13.6درصدی همراه شد و موفق به عبور از قله تجربهشده در دی ماه سال‌گذشته (محدوده 2میلیون و 944هزار‌واحدی) و همچنین مرز روانی 3میلیون‌واحدی شد. شاخص هموزن هم معاملات اولین ماه بهار را با افزایش ارتفاع 10.5درصدی به پایان رساند. همچنین شاخص‌کل فرابورس نیز در معاملات فروردین، رشد 7درصدی را تجربه کرد.
بر اساس آمار‌های موجود، بازار سهام در فروردین ماه شاهد ورود ۱۴هزار و ۱۴۱میلیارد‌تومان پول حقیقی بود؛ رقمی که از مرداد ۱۳۹۹ به این سو بی‌سابقه بوده‌است. این حجم از ورود نقدینگی نشان‌دهنده بازگشت اعتماد از دست‌‌‌‌‌‌رفته سهامداران به بازار و نشانه‌‌‌‌‌‌ای از تغییر انتظارات سرمایه‌گذاران نسبت به تحولات سیاسی و اقتصادی آتی است، درحالی‌که طی ماه‌های پایانی سال‌گذشته عمده تحلیل‌ها بر محور افزایش ریسک‌های غیراقتصادی و فرار سرمایه از بورس استوار بود؛ در فروردین ورق برگشت و بورس یکی از بهترین ماه‌های خود را در یک سال‌اخیر تجربه کرد. دلیل این چرخش را می‌توان در اخبار مربوط به ازسرگیری مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا جست‌وجو کرد؛ گمانه‌‌‌‌‌‌زنی‌‌‌‌‌‌هایی که امید به گشایش‌های سیاسی و به‌تبع آن بهبود وضعیت اقتصادی کشور را درمیان سرمایه‌گذاران زنده کرد.
درحالی‌که بازار سرمایه در ماه‌های گذشته زیر سایه ریسک‌های سیاسی و اقتصادی روندی نوسانی را تجربه می‌کرد، در فروردین ماه، بارقه‌های امید به بهبود روابط خارجی، به‌عنوان محرک بازار سهام وارد عمل شد. انتشار خبرهایی مبنی‌بر احتمال گشایش در روابط ایران و آمریکا و افزایش احتمال دستیابی به یک توافق جدید، فضای بازار را به‌‌‌‌‌‌طور چشمگیری تحت‌تاثیر قرارداد. تحلیلگران معتقدند کاهش انتظارات تورمی و کاهش التهابات در بازار طلا و سکه، همه و همه سیگنال‌هایی بودند که زمینه را برای رشد بازار سهام مهیا کردند؛ رشدی که با ورود نقدینگی تازه و توجه خاص به نمادهای شاخص‌‌‌‌‌‌ساز، مسیر خود را محکم‌تر از همیشه پیمود.
یکی از نکات قابل‌تأمل در فروردین ماه، تفاوت رشد شاخص‌کل و شاخص هموزن بود؛ درحالی‌که شاخص‌کل رشد قابل‌‌‌‌‌‌توجه 13.57درصدی را به‌ثبت رساند، شاخص هموزن که وضعیت نمادهای کوچک‌تر را بازتاب می‌دهد، تنها 10.48درصد افزایش‌یافت. این اختلاف معنادار بار دیگر از عملکرد بهتر شرکت‌های بزرگ و شاخص‌‌‌‌‌‌ساز حکایت دارد؛ نمادهایی که در صورت تحقق سناریوی توافق سیاسی، بیشترین انتفاع را خواهند برد و همین مساله سبب شد تا بخش عمده‌ای از نقدینگی ورودی، به سمت این گروه از سهام حرکت کند؛ این در حالی است که شرکت‌های کوچک‌تر که عموما وابستگی کمتری به تحولات سیاسی دارند، در این ماه رشدی آهسته‌‌‌‌‌‌تر را تجربه کردند.
رهبر انقلاب در پیام نوروزی سال۱۴۰۴، شعار سرمایه‌گذاری برای تولید را به عنوان شعار سال‌تعیین کردند؛ شعاری که در متن خود بر اهمیت تجهیز منابع مالی برای توسعه اقتصادی کشور تاکید دارد. در این میان بازار سرمایه، به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای تامین مالی بنگاه‌ها، بیش از پیش مورد‌توجه فعالان اقتصادی و سیاستگذاران قرارگرفته‌است. در شرایطی که بازار پول درگیر محدودیت‌های ساختاری و نرخ‌های سود بالا است و بازارهای موازی همچون طلا و ارز با افت قیمت مواجه شده‌اند، بازار سهام این قابلیت را دارد که به بستری امن و شفاف برای جذب سرمایه‌ها بدل شود. رفتار سرمایه‌گذاران در فروردین نیز نشان‌دهنده درک این موضوع و ترجیح بورس به سایر گزینه‌‌‌‌‌‌های سرمایه‌گذاری بود.
همزمان با رشد چشمگیر بورس، بازارهای موازی در فروردین ۱۴۰۴ چهره‌‌‌‌‌‌ای متفاوت به خود گرفتند. قیمت دلار که در ماه‌های پایانی سال‌گذشته تحت‌تاثیر افزایش سطح ریسک‌های غیراقتصادی روندی صعودی را تجربه کرده‌بود، در فروردین ماه با عقب‌نشینی نسبی مواجه شد. بازار طلا و سکه نیز در این ماه همسو با کاهش انتظارات تورمی و افزایش احتمال حصول توافق سیاسی شاهد افت قیمت بود؛ موضوعی که باعث شد حتی صندوق‌های مبتنی بر طلا که در ماه‌های پیشین مقصد ورود پول‌های سرگردان بودند، با افت قیمت و خروج نقدینگی مواجه شوند. این تحولات‌بار دیگر نشان‌داد که جریان نقدینگی در اقتصاد ایران با حساسیت بالایی نسبت به ریسک‌های سیاسی و انتظارات تورمی واکنش نشان می‌دهد و در شرایط ثبات نسبی، تمایل به سمت بازار سهام به‌مراتب بیشتر می‌شود.
درحالی‌که فروردین‌‌‌‌‌‌ماه با ثبت بازدهی چشمگیر برای بازار سهام به پایان رسید، اما تحلیلگران نسبت به تداوم این روند در ماه‌های آتی محتاط هستند. هرچند فضای عمومی بازار در حال‌حاضر مثبت ارزیابی می‌شود، اما تداوم این روند نیازمند تحقق ملموس اخبار خوش سیاسی و همچنین بهبود پایدار متغیرهای بنیادی شرکت‌ها است. از سوی دیگر، تجربه سال‌های گذشته به‌وضوح نشان‌داده که رشدهای سریع و پرشتاب بدون پشتوانه قوی بنیادی، می‌تواند زمینه‌‌‌‌‌‌ساز اصلاح‌‌‌‌‌‌های عمیق در بازار شود، بنابراین به‌نظر می‌رسد بازار در ماه‌های آینده در انتظار تعیین‌تکلیف مذاکرات و تثبیت شرایط اقتصادی خواهد بود.
