برنج، پرمصرف‌ترین غله‌ی جهان، ممکن است در آینده‌ای نه‌چندان دور به تهدیدی جدی برای سلامت بشر تبدیل شود. پژوهشی تازه نشان می‌دهد که با گرم‌تر شدن زمین و افزایش گازهای گلخانه‌ای، میزان سمی‌بودن این ماده‌ی غذایی حیاتی نیز افزایش خواهد یافت؛ اتفاقی که می‌تواند میلیاردها نفر را در معرض ابتلا به انواع سرطان و بیماری‌های مزمن قرار دهد.
به‌گزارش زومیت به نقل از ارزتکنیکا، برنج به‌عنوان محصولی اساسی که نیمی از جمعیت جهان به آن وابسته هستند، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، نقش اصلی را در تأمین غذا ایفا می‌کند. اما روش سنتی کشت برنج در شالیزارهای غرقابی و بافت متخلخل دانه‌های آن، شرایطی را فراهم کرده که جذب آرسنیک، ماده‌ای سمی و سرطان‌زا، به‌راحتی انجام شود. افزایش آرسنیک برنج برای نوزادان، به‌عنوان گروهی آسیب‌پذیر، خطرات بیشتری را به‌همراه دارد.
لوئیس زیسکا، فیزیولوژیست گیاهی و استاد دانشگاه کلمبیا که سه دهه از عمر حرفه‌ای خود را صرف پژوهش در زمینه‌ی برنج کرده، در سال‌های اخیر تمرکز خود را بر بررسی تأثیر تغییرات اقلیمی بر کیفیت محصولات غذایی گذاشته است. زیسکا و گروهی از پژوهشگران از چین و آمریکا، برای اولین بار تأثیر همزمان افزایش دما و دی‌اکسید کربن را بر گونه‌های مختلف برنج بررسی کردند: دو متغیری که به‌طور مستقیم با روند گرمایش زمین در ارتباط هستند.
برخلاف مطالعات قبلی که صرفاً به یکی از عوامل مرتبط پرداخته بودند، پژوهش جامع اخیر نشان داد که هم‌افزایی دما و کربن دی‌اکسید می‌تواند میزان آرسنیک در دانه‌های برنج را به‌طور چشمگیری افزایش دهد؛ در محصولی که به‌صورت روزانه توسط میلیاردها انسان مصرف می‌شود. این یافته‌ها نگرانی‌هایی جدی درباره‌ی سلامت جهانی به‌دنبال دارد.
در مدت شش سال، تیم پژوهشی مزارعی آزمایشی در چین و آمریکا را تحت کنترل قرار داده و گونه‌های مختلف برنج را در شرایط متغیر اقلیمی، پرورش دادند. نتیجه این بود که در سناریوهای پیش‌بینی‌شده‌ی اقلیمی، میزان آرسنیک، به‌ویژه از نوع غیرآلی که به‌شدت خطرناک است، در دانه‌های برنج افزایش پیدا می‌کند.
آرسنیک، عنصری است که به‌طور طبیعی در برخی غذاها و منابع آبی وجود دارد، اما نوع غیرآلی آن که در صنایع مختلف کاربردی است، اغلب از طریق آب‌های آلوده وارد خاک و در نهایت وارد گیاه می‌شود. شالیزارهای پرآب، با فراهم‌سازی محیطی مطلوب برای رشد برنج، به‌طور ناخواسته زمینه‌ی جذب این سم را فراهم می‌کنند.
براساس گفته‌های زیسکا، گرما و کربن دی‌اکسید با تغییر در واکنش‌های شیمیایی خاک، باعث افزایش آرسنیک غیرآلی می‌شوند. این ترکیب با بیماری‌هایی مانند سرطان پوست، مثانه و ریه، مشکلات قلبی و اختلالات رشد عصبی در نوزادان مرتبط است. به همین دلیل، مصرف برنج در شرایط تغییرات اقلیمی، به معیاری برای سنجش میزان آسیب‌پذیری جمعیت‌ها تبدیل شده است.
داده‌های حاصل از آزمایش‌ها با اطلاعات مربوط به مصرف سرانه‌ی برنج در هفت کشور آسیایی از جمله ویتنام، اندونزی، چین، بنگلادش، فیلیپین، میانمار و هند ترکیب شد. نتایج نشان داد که در تمامی این کشورها، خطر ابتلا به بیماری‌های مرتبط با آرسنیک رو به افزایش است. این پدیده پیامدهای بهداشتی گسترده‌ای را به دنبال خواهد داشت.
البته، تا پیش از این مطالعه نیز نگرانی‌هایی درباره‌ی میزان آرسنیک در برنج وجود داشت و برخی نهادهای ناظر، توصیه‌هایی برای محدودسازی مصرف آن به‌ویژه در نوزادان ارائه کرده بودند. اما یافته‌های جدید نشان می‌دهد که این استانداردها دیگر کافی نیستند و باید بازنگری و سخت‌گیری بیشتری در مقررات به‌عمل آید.
با‌این‌حال، راهکارهایی نیز برای کاهش خطر وجود دارد که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به کشت گونه‌هایی از برنج با جذب کمتر آرسنیک و اطلاع‌رسانی درباره‌ی جایگزین‌های غذایی سالم‌تر اشاره کرد. این مداخلات می‌توانند گام‌های مؤثری در کاهش تماس افراد با این سم خطرناک باشند.
کیو ناچمن، استاد دانشگاه جانز هاپکینز و از نویسندگان پژوهش، می‌گوید: «برنج همیشه نگرانی‌هایی از بابت آرسنیک به‌همراه داشته و حالا، تغییرات اقلیمی این نگرانی را تشدید کرده است. این یافته‌ها، هشداری جدی هستند. برای محافظت از سلامت عمومی، باید هم در سطح تولید غذا و هم در مقابله با تغییرات اقلیمی، اقداماتی جدی انجام دهیم.»
مطالعه در نشریه The Lancet Planetary Health منتشر شده است.
