به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا ، ساختمان موسوم به برادران لینچ، بنایی مغموم و تک افتاده در مالمیر امروزی « ایذه» است که روزگاری نه چندان دور محل آمد و رفت مهندسین، کارشناسان انگلیسی و خوانین بزرگ بختیاری بوده است.

ساختمان موسوم به برادران لینچ، بنایی مغموم و تک افتاده در مالمیر امروزی « ایذه» است که روزگاری نه چندان دور محل آمد و رفت مهندسین، کارشناسان انگلیسی و خوانین بزرگ بختیاری بوده است.

نام ساختمان و کمپانی برادران لینج، اگر چه در تاریخ بختیاری نامی شناخته شده است، اما در پایتخت زمستانی بختیاری ها « مالمیر» به ندرت کسی با این نام اندک آشنایی دارد. اگر هم کسی این نام را برای یکبار شنیده باشد، سخت است باور کند که برادران لینچ ساختمانی با نام خود در مالمیر « ایذه کنونی» ساخته و به یادگار گذاشته باشند. بنایی مغموم و تک افتاده در مالمیر امروزی که روزگاری نه چندان دور محل آمد و رفت مهندسین، کارشناسان انگلیسی و خوانین بزرگ بختیاری بوده است.

بهنام رضایی مالمیر کارشناس ارشد تاریخ ایران که خود متولد شهر ایذه است، در  پاسداشت روز جهانی بناها و محوطه های تاریخی، در یادداشتی با عنوان ساختمان برادران لینچ در ایذه، به جای مانده از دوران شکوه مالمیر، به بررسی یکی از مهم ترین بناهای تاریخ معاصر بختیاری پرداخته و اینگونه برای رکنا نوشت:

در سال ۱۳۰۶ هـ ق) ناصر الدین شاه قاجار برای پیشرفت کار بازرگانی، قسمت پایین رود کارون « از اهواز تا به دریا» یا شط العرب بوده را برای کشتیرانی بیگانگان آزاد ساخت و نخستین کسانی که از این کار شادمان شدند و کشتی های خود را در آنجا به کار انداختند، برادران لینچ و بازرگانان انگلیسی بودند.

اما قسمت بالای کارون را فقط خود ایرانیان می توانستند در آن کشتیرانی کنند. برادران لینج توانستند در سال (۱۳۰۷هـ ق) یک کنسول خانه در خرمشهر و سال بعد کنسول خانه دیگری در اصفهان تأسیس کنند.  در سال (۱۳۰۷ هـ ق) با همکاری حاج علی قلی خان سردار اسعد نیز توانستند امتیاز راه کاروان رو از ناصری (اهواز) تا اصفهان را از دولت اخذ کنند.

با صدور فرمان آزادی کشتی رانی در رودخانه کارون از سوی دولت مرکزی در سال ۱۳۰۶ هجری قمری، شرکت کشتی رانی هرات و دجله فعالیت خود را آغاز کرد. یکی از شرکای شرکت فوق، هنری فینیس بلوس لینچ بود که از طریق شوشتر به قلمرو بختیاری و اصفهان سفر کرد، وی این سفر خود را در مجله انجمن پادشاهی جغرافیایی چاپ نمود.

پیش از حضور  شرکت لینچ، عشایر منطقه و بخصوص ایلات بختیاری برای عبور و مرور از کارون خروشان، از پل موسوم به ترکه‌تن استفاده می‌کردند. پل‌ ترکه‌تن یا معلق از به هم پیوستن تعداد زیادی تیرک چوبی و الیاف‌ محکم ساخته و با اتصال به هر ستون در دو سوی پل و نصب جان پناه برای جلوگیری از سقوط،  برای عبور مهیا می شد.

با توجه به اهمیت گذرگاه استراتژیک بین خوزستان و اصفهان « جاده بختیاری» و توجه خوانین بختیاری در تعمیر و بازسازی این مسیرها، سرانجام به صدور قراردادی میان دولت ایران و شرکت برادران لینچ در سال ۱۳۰۶ هجری قمری انجامید.

این قرارداد در راستای بهره‌برداری و نگهداری جاده و پل های متعلقه، در ۱۰ ماده در  ۲۱ ماه مه ۱۸۹۸ میلادی به‌وسیله «پریس» کنسول انگلیس در اصفهان تنظیم و تحریر شد و نماینده شرکت لینچ و چارلز هاردینگ شارژ دافر سفیر انگلیس در تهران آن را امضا و به مهر اسفندیارخان سردار اسعد، محمدحسین‌خان سپهدار و حاجی علی قلی‌خان ممهور شد.

براساس این قرارداد، همه کارهای بازسازی جاده و ایجاد کاروان‌سرا و تأسیسات موردنیاز به برادران لینچ واگذار شد و خوانین بختیاری نیز موظف شدند علاوه بر تأمین کارگر، تأمین امنیت جاده را نیز بر عهده گیرند و در پایان هرسال، شش درصد از درآمد حاصل را به کمپانی لینچ بپردازند.

به‌دنبال آن، کار بازسازی جاده و احداث تأسیسات موردنیاز آغاز شد و در ۱۴ دسامبر ۱۸۹۹ کار نصب پل معلق روی رودخانه کارون به پایان رسید. و از این جاده بهره‌برداری شد.

بنابر نوشته گارثویت «قرارداد بختیاری ـ لینچ، نقطه عطفی در روابط بریتانیا و عشایر جنوب‌غربی ایران بود»، در حقیقت قرارداد لینچ سبب شد تا خوانین بختیاری به‌طور رسمی با انگلیسی‌ها رابطه برقرار کنند. در این دوره، راه باستانی دزپارت با نام‌های «لینچ» و «بختیاری» شناخته می‌شود.

یکی از مشهورترین بناهایی که توسط شرکت لینچ ساخته شده است ، بنایی است با همین نام و قرار گرفته بر کرانه جاده گنونی ایذه-اهواز، آن هم در یکی مهم ترین ایستگاه های ورودی به سرزمین بختیاری یعنی ایستگاه هلایجان « هلاگون» .

برای تماشای آثار به جای مانده و مغموم این بنای تاریخی کافی است از سمت جاده ایذه به اهواز، نرسیده به ایست بازرسی هلاگون به پایین دست جاده «سمت راست » حرکت کنیم و  تقریبا ۵۰ متر مانده به پاسگاه و ایست بازرسی ، به تماشای ساختمانی برویم که روزگاری نه چندان دور محل آمد و شدهای افراد نام آور و مهندسین بنامی در تاریخ جنوب ایران بود.

این بنا که امروزه بخش هایی از آن فرو ریخته و متروک شده است و به شدت نیازمند مرمت و معرفی است، با توجه به وجود ساختمان ها و بناهای اربابی دیگری در این منطقه « از هلایجان تا نوترکی و راسفند»، می تواند نقش بسزایی در رونق گردشگری شهرستان ایذه داشته باشد.

بنا بر پلان تقریبی مستطیل و با استفاده از مصالح بوم آورد مانند سنگ لاشه آهکی و ملات گچ نیم کوب محلی ساخته شده است. بخش پشتی آن که رو به سمت دره و کوه شمالی قرار دارد نیز دارای چند اتاق و بخش جنوبی آن که رو به جاده کنونی است دارای پلان دایره است که به یقین از بخش های دیگر دارای ارتفاع بیشتر و به مانند تک برجکی که از سمت پایین دست توسط راه پله ای به آن دسترسی می یابیم، بوده است. احتمالا این جایگاه برای حضور نگهبانان و مراقبان بوده است.

بنایی که تا سال ها بعد به عنوان ساختمان ژاندارمری از آن یاد می شد و مراقبت از جاده قدیمی دسترسی اهواز-ایذه را به نحو احسن انجام داد و سپس با ساخت جاده جدید و توسعه راه ها به عنوان تک‌بنایی در میان اراضی کشاورزی رو به خرابی نهاد.

ساخت این بنا با توجه به ویژگی نسبتا تدافعی آن توسط شرکت لینچ در راستای استراحت و حفاظت از این جاده با مستندات تاریخی می تواند سازگار باشد.