عصر ایران - ادوارد جنر به سال ۱۷۴۹ در انگلستان به دنیا آمد. او دامپزشک، پزشک و جراحی بود که شهرتش در دنیای علم، ناشی از کشف کاربرد درست واکسیناسیون به عنوان روشی برای پیشگیری از ابتلا به بیماری آبله است؛ کشفی که راه واکسیناسیون علیه بسیاری از بیماری‌ها را هموار کرد. 

 

  جنر در سیزده سالگی، در حالی که دانش‌آموز دبیرستان بود، نزد یک جراح شاگردی پیشه کرد و پس از هشت سال، دانش پزشکی و حرفه جراحی را فرا گرفت. 

 

 او در ۲۱ سالگی به لندن رفت و به جمع دانشجویان جان هانتر، جراح برجسته لندنی، پیوست. هانتر کالبدشناس، زیست‌شناس و آزمایشگری حاذق بود. 

 

  بین جنر و هانتر دوستی پایداری ایجاد شد که با مرگ هانتر در سال ۱۷۹۳ پایان یافت. هانتر بیش از هر پزشک و جراح دیگری، انگیزه کار علمی را در جنر تقویت کرد. جنر این توصیه ویژه هانتر را پذیرفته بود: "چرا فکر؟ چرا تلاش برای آزمایش نه؟" 

 

 در عصر پساگالیله، آزمایش و تجربه نقش بسیار مهمی در پیشرفت علم داشت و علم هر چه بیشتر راهش را از فلسفه جدا می‌کرد. هانتر و جنر هم تابع همین رویکرد بودند؛ رویکردی تجربه‌گرایانه، با نوعی بدبینی یا بی‌اعتمادی به تفکر انتزاعی. 

 

 جنر علاوه بر آموزش‌دیدن و دستیابی به تجربه در علم زیست‌شناسی، در جراحی بالینی نیز پیشرفت کرد. او پس از آموختن و اندوختن دانش و تجربه پزشکی، از سال ۱۷۷۰ تا ۱۷۷۳ در لندن، به عنوان پزشکی کارآزموده و شایسته به محل تولدش (برکلی) بازگشت و در آن‌جا به موفقیت‌های شگرفی دست یافت. 

 

جنر در برکلی چهره‌ای برجسته و کارآمد شد. او گذشته از اشتغال به پزشکی، برای ارتقای سطح این رشته علمی تلاش‌های زیادی کرد و در پیشبرد این هدف به دو گروه پزشکی پیوست و در زمینه پزشکی، گزارش‌های ادواری علمی می‌نوشت. 

 

او ضمنا در یک کلوپ موسیقی، ویولون می‌نواخت، شعرهای لطیف و پراحساس می‌سرود و به عنوان طبیعت‌شناس مطالعات زیادی، بویژه در زمینه مهاجرت پرندگان، انجام داد. 

 

در تمام این مدت، جنر و هانتر با هم  نامه‌نگاری داشتند و از تجربیات روزانه و علمی‌شان برای یکدیگر می‌نوشتند. بسیاری از نامه‌های هانتر به جنر هنوز موجود است ولی نامه‌های جنر به هانتر گم شده‌اند. 

 

جنر یکبار در سن ۲۹ سالگی عاشق شد ولی به معشوقش نرسید. بار دوم در سن ۳۹ سالگی عاشق شد و این بار توانست ازدواج کند. 

 

در قرن هجدهم بیماری آبله شایع بود و هر چند وقت یکبار فراگیر می‌شد و تعداد زیادی از مردم را به کام مرگ می‌فرستاد.

 

در آن دوران تنها روش مبارزه با آبله، شکل اولیه مایه‌کوبی موسوم به آبله‌کوبی بود، که در آن فرد سالم از طریق چرکِ گرفته‌شده از زخم بیمار مبتلا به این بیماری، به طور عمدی و به صورت خفیف، آلوده و مبتلا می‌شد. 

 

این شیوه درمان که از هند و چین سرچشمه گرفته بود، بر پایه دو ایده روشن و متفاوت استوار بود: نخست اینکه، یک حمله بیماری آبله در مقابل هر حمله بعدی آن، به نحو کارآمدی از بدن محافظت می‌کند؛ دوم اینکه، فردِ عمدا آلوده‌شده با مورد خفیف این بیماری، به علت همین آلودگی خفیف، در مقابل بیماری آبله مصونیت پیدا می‌کند. 

 

 در واقع عامل این بیماری در حالت سلامتی و تندرستی فرد به او انتقال داده می‌شد. این روش درمان امروزه "آلودگی انتخابی" خوانده می‌شود. با این حال در آن دوران عامل بیماری منتقل‌شده به بدن افراد، همیشه خفیف و ملایم باقی نمی‌ماند و گاه با مرگ‌ومیر همراه بود. 

 

علاوه بر این، فرد مایه‌کوبی‌شده ممکن بود بیماری را به دیگران منتقل کند. جنر در کشف خود از این واقعیت تاثیر پذیرفت که فرد مبتلا به بیماری آبله گاوی - بیماری نسبتا بی‌خطری که شاید از گاو به انسان سرایت می‌کند - ممکن است دچار بیماری آبله نشود. 

 

 او با تامل و بررسی بسیار در زمینه آبله گاوی، به این نتیجه رسید که این بیماری نه تنها از بدن انسان در مقابل بیماری آبله محافظت می‌کند، بلکه به عنوان سازوکاری عمدی و ایمن می‌تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود.

 

 داستان پیروزی و جهش بزرگ در این زمینه، داستانی معروف است. جنر در ماه مه ۱۷۹۶، زنی به نام سارا نلمز را دید که در دست راستش زخم تازه آبله گاوی دارد. این زن کارگر لبنیاتی بود. 

 

 جنر در ۱۴ ماه مه همان سال، با استفاده از چرک زخم آبله گاویِ سارا نلمز، جیمز فیپس، پسر هشت‌ساله‌ای را که هرگز به بیماری آبله مبتلا نشده بود، مایه‌کوبی کرد. فیپس طی ۹ روز اندکی بیمار شد، اما روز دهم بهبود یافت. 

 

 جنر در اول ژوئیه ۱۷۹۶، پسرک هشت‌ساله را دوباره و این بار با چرکِ گرفته‌شده از زخم آبله، مایه‌کوبی کرد اما بیماری آبله دیگر در بدن او ظاهر نشد. یعنی ایمنی‌سازی کامل بود.

 

در سال ۱۷۹۸، جنر با افزودن موردهای دیگر (مایه‌کوبی کردن افراد بیشتر) به روند درمان، در این زمینه کتاب کم‌قطری با عنوان "پژوهشی درباره علت‌ها و معلول‌های مایه‌کوبی" چاپ و منتشر کرد. کاربرد این روش مایه‌کوبی به سرعت در آمریکا و کشورهای اروپایی گسترش یافت و بی‌درنگ به سراسر جهان منتقل شد. 

 

پس از آن، میزان مرگ‌ومیر ناشی از آبله، به رغم اشتباهات، کاهش یافت.‌ آوازه و نیکنامی جنر در سراسر جهان پیچید، اما او از طریق کشف خود هیچ کوششی برای مال‌اندوزی نکرد و در عمل وقت زیادی را در راه دستیابی به هدف مایه‌کوبی صرف کرد؛ آرمان و هدف والایی که با تجربه و روش شخصی و تلاش‌های فردی‌اش آن را دنبال کرد. 

 

پارلمان بریتانیا در سال ۱۸۰۲، مبلغ ۱۰هزار و چهار سال بعد مبلغ ۲۰هزار پوند استرلینگ به جنر اعطا کرد. 

 

جنر علاوه بر سربلندی و نیکنامی، مخالفت‌هایی را نیز علیه خود برانگیخت و در معرض حمله‌ها و تهمت‌های زیادی قرار گرفت، اما به رغم این ناروایی‌ها، به کوشش‌هایش برای مایه‌کوبی ادامه داد. 

 

همسر چند در سال ۱۸۱۵ بر اثر ابتلا به بیماری سل درگذشت و او پس از این رویداد، از فعالیت‌های عمومی کناره‌گیری کرد و هشت سال آخر عمرش را  عمدتا در خلوت و انزوا سپری کرد. ادوارد جنر سه فرزند هم داشت. 

 

جنر کاشف واکسیناسیون و پدر ایمنی‌شناسی بود که یکی از رشته‌های تخصصی پزشکی است که به بررسی انواع واکنش‌های ایمنی جانداران در برابر آنتی‌ژن‌های بیگانه و روند ایجاد مصونیت در برابر عوامل بیماری‌زا می‌پردازد. 

 

او با کشف کاربرد واقعی واکسیناسیون، انسان را نه فقط از شر بیماری آبله بلکه از شر هر مرضی که برای آن واکسنی ساخته شده، نجات داد. 

 

بزرگترین افتخار ادوارد جنر این است که - به نظر دانشمندان - کار او (یعنی کشف واکسیناسیون) بیش از کار هر پزشک و دانشمند دیگری، جان انسان‌ها و حتی حیوانات را نجات داده است. و چه افتخاری بالاتر از این؟ که "حق حیات" مهم‌ترین حق هر موجود زنده‌ای است.