این روزها وارد هر خانه یا محل کاری که بشوید، احتمال اینکه با گلدان‌ها و گیاهان خانگی مواجه شوید، بسیار زیاد است. بازار جهانی گیاهان خانگی هم روز به روز رشد می‌کند و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۱ به بیش از ۲۸ میلیارد دلار برسد.
به گزارش یک پزشک، دلایل نگهداری از گیاهان خانگی متنوع‌اند: برخی برای زیبایی، بعضی برای تصفیه هوا و بسیاری برای کاهش استرس آنها را در خانه نگه می‌دارند. اما یک پژوهش تازه در استرالیا فراتر از این موضوع رفته و پرسیده که «رابطه‌ٔ ما با گیاهان خانگی دقیقاً چه نوع رابطه‌ای است؟» و پاسخ‌ها، فراتر از حد انتظار بوده‌اند.
این پژوهش نشان داد بسیاری از افراد، نه‌تنها به گیاهان خود علاقه‌مندند، بلکه گاه آنها را جزئی از خانواده می‌دانند، نگران حال‌شان می‌شوند، و اگر از بین بروند، به‌راستی عزادار می‌شوند.
علاقه‌ٔ انسان به نگهداری گیاه در خانه پدیده‌ای تازه نیست. شواهد نشان می‌دهند که مصریان باستان در قرن سوم پیش از میلاد گیاهان را به داخل خانه می‌آوردند. در شهر ویران‌شده پُمپی (Pompeii)، بیش از ۲ هزار سال پیش هم، آثار گیاهان خانگی پیدا شده. در انگلستان قرون وسطی نیز، گیاهان داخل خانه‌ها نقش دارویی و آشپزی داشته‌اند.
اما رواج گسترده‌ٔ این عادت به نیمه‌ٔ دوم قرن بیستم برمی‌گردد. در دوران قرنطینهٔ ناشی از همه‌گیری کرونا، محبوبیت این گیاهان بیشتر شد، چرا که مردم برای جبران نبود طبیعت بیرون، به این همراهان سبز روی آوردند.
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که حضور گیاهان در خانه، احساسات مثبت را تقویت می‌کند، استرس را کاهش می‌دهد، کارایی ذهنی را افزایش می‌دهد، و حتی دردهای جسمی را کمتر می‌کند.
این پژوهش که در استرالیا انجام شد، از ۱۱۵ بزرگسال پرس‌وجو کرد. میانگین سنی آنها گسترده بود (۱۸ تا ۶۹ سال) و بیشتر شرکت‌کنندگان زن بودند. به‌طور میانگین، هر فرد ۱۵ گیاه خانگی داشت؛ البته یکی از آنها به‌تنهایی بیش از ۵۰۰ گلدان داشت!
در این تحقیق، ۵۱ گونهٔ مختلف گیاه شناسایی شد که محبوب‌ترین آنها «ساکولنت»ها (succulents)، «پوتوس» (Devil’s Ivy)، و «مانسترا» (Monstera) بودند. مکان‌های معمول برای نگهداری گیاهان هم شامل اتاق نشیمن، آشپزخانه و اتاق خواب بود.
شرکت‌کنندگان دلایل مختلفی برای علاقه‌مندی به گیاهان ذکر کردند: زیبایی ظاهری، تصفیه‌ٔ هوا، ایجاد آرامش، و در موارد کمتری، کمک به ایجاد نظم روزانه، بوی مطبوع، کاهش خستگی، و حتی بهبود سلامت جسمی.
بر اساس یافته‌های این تحقیق، رابطه‌ٔ افراد با گیاهان خانگی در چهار گروه اصلی جای می‌گیرد:
این افراد گیاهان‌شان را مانند فرزند یا عضو خانواده می‌دانند. اگر یکی از آنها از بین برود، واقعاً ناراحت می‌شوند و حتی برای آن مراسم خاک‌سپاری برگزار می‌کنند. یکی از پاسخ‌دهندگان گفته بود:
«برگ گیاه عزیزم شکست و من گریه کردم. می‌شه گفت خیلی بهش وابسته‌ام.»
این افراد با عشق و علاقه از گیاهان‌شان مراقبت می‌کنند اما بدون وابستگی شدید. آنها از دیدن رشد گیاه لذت می‌برند و برای حفظ شادابی‌اش تلاش می‌کنند. یک شرکت‌کننده گفته بود:
«آبیاری‌شون و دیدن رشدشون هیجان‌انگیزه. وقتی سرحال هستن، احساس غرور می‌کنم.»
این گروه از داشتن گیاه در خانه خوششان می‌آید اما ارتباط عاطفی خاصی ندارند. برخی فقط برای زیبایی از گیاه استفاده می‌کنند و مراقبت خاصی ندارند. کسی در این گروه گفته بود:
«ما از پنجره بزرگ‌مون بیرون رو می‌بینیم. گیاه‌های بیرون برامون مهم‌ترن تا اونایی که توی خونه‌ان.»
در این گروه، گیاهان بیشتر نقش کادویی دارند تا انتخاب شخصی. افراد این گروه خیلی به آبیاری و رسیدگی توجه ندارند. یکی از پاسخ‌دهندگان گفته بود:
«چون گیاه‌م ساکولنت هست، خیلی بهش آب نمی‌دم. خودش زنده می‌مونه.»
این پژوهش در دوران همه‌گیری کرونا انجام شده و طبیعی‌ست که در آن مقطع، نیاز به طبیعت بیشتر احساس می‌شد. اما همین یافته‌ها در را به‌سوی یک رشته پژوهشی جذاب باز می‌کنند: اینکه چطور رابطه‌ٔ ما با طبیعت – حتی در قالب یک گلدان کوچک – می‌تواند سلامت روانی و کیفیت زندگی‌مان را بهبود دهد.
در دنیایی که استرس و فرسودگی ذهنی رو به افزایش است، شاید یکی از ساده‌ترین نسخه‌ها برای آرامش، همین حضور ساکت و سبز گیاهان باشد؛ آن هم نه به‌عنوان یک شیء تزئینی، بلکه به‌عنوان یک همراه بی‌کلام و همیشه‌حاضر.
