به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ دوم اردیبهشت، سالروز تأسیس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، یادآور فرمان تاریخی امام خمینی (ره) در سال ۱۳۵۸ است که با بینش ژرف ایشان منجر به تشکیل نهادی برای نگهبانی از انقلاب و دستاورد‌های آن شد. این فرمان، نه فقط دستور تشکیل یک نهاد نظامی، بلکه ترسیم نقشه راهی برای صیانت از آرمان‌های انقلاب در طوفان‌های سهمگین پیش رو بود.

در روز‌های پرآشوب ابتدای انقلاب، زمانی که توطئه‌های داخلی و دسیسه‌های خارجی، موجودیت نظام نوپای اسلامی را تهدید می‌کرد، شماری از جوانان انقلابی با مشورت بزرگان انقلاب، گروه‌هایی برای حراست از انقلاب و مقابله با تهدید‌های امنیتی پس از آن تشکیل دادند؛ گروه‌هایی مانند مجاهدین انقلاب، گروه ابوشریف و گروه پاسا در زمره این هسته‌های دفاعی به شمار می‌رفتند. همزمان با اوج گیری آشوب‌ها و ناامنی‌ها در کشور و همچنین با وجود ناهماهنگی‌های میان این گروه ها، فرمان تشکیل نهادی واحد به نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در حقیقت ساختار ادغام یافته این هسته‌های انقلابی بود، از سوی حضرت امام خمینی (ره) صادر شد. البته توجه به این نکته لازم است که مقدمات پایه گذاری سپاه از سال ۵۷ آغاز شده بود. در دوم اسفند ۵۷، معاون نخست وزیر اعلام کرد که به تصمیم هیات دولت، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تشکیل می‌شود. اما تشکیل آن به عنوان یک سازمان نظامی با هویت امروزین آن، نتیجه فرمان امام (ره) در سال ۵۸ است.

در ابتدا دولت موقت معتقد بود سپاه باید به عنوان بخشی از دولت و ذیل ساختار قوه مجریه تشکیل شود، اما امام (ره) نپذیرفتند. مرحوم عباس دوزدوزانی در بخشی از خاطرات خود که در گنجینه تاریخ شفاهی مرکز اسناد انقلاب اسلامی ثبت و ضبط شده است درباره دستور امام خمینی مبنی بر تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می‌گوید: «در اواخر فروردین سال ۵۸ که امام خمینی در قم به سر می‌بردند... بنده و آقایان محسن رضایی و رفیق‌دوست خدمت امام رسیدیم. ما امام خمینی را در اتاقی که ایشان تفسیر سوره حمد می‌فرمودند، ملاقات کردیم. در آن دیدار امام رو به ما فرمودند: مسئله‌ای که دنبال می‌کردید چه شد؟ من گفتم: تقریباً به نتیجه رسیده‌ایم ولی هنوز دولت موقت به‌ویژه آقای یزدی معتقدند که باید سپاه را دولت تشکیل دهد. امام این مسئله را نفی کردند و فرمودند بروید سپاه را تشکیل دهید». بدین ترتیب سپاه به عنوان نهادی مستقل از دولت تاسیس شد.

به طور معمول حفظ تمامیت ارضی کشور‌ها و مقابله با تهدیدات بر عهده ارتش هاست؛ اما امام (ره) با درایت و با استفاده از ظرفیت نیرو‌های انقلابی، نیروی نظامی مستقلی ایجاد کردند که علاوه بر وظایف معمول ارتش‌های کلاسیک، مهم‌ترین کارکرد آن پاسداری از انقلاب اسلامی و دستاورد‌های آن بود؛ موضوعی که در بسیاری از انقلاب‌ها بی سابقه بود. هر چند سپاه یک نیروی نظامی به شمار می‌رفت؛ اما این هدف سبب شد ابعاد فرهنگی و اجتماعی نیز در آن برجسته شود و به عنوان سازمانی با کارکرد‌های چندگانه به ایفای نقش بپردازد.

با گذشت زمان و وقوع آزمون‌های سخت پس از انقلاب، اهمیت این تدبیر امام (ره) و تاثیرات عمیق آن بیشتر آشکار شد؛ از مبارزه با گروهک‌های تجزیه طلب اوایل انقلاب تا تقویت محور مقاومت همگی نمونه‌هایی برجسته از آثار این نهاد انقلابی هستند. اما نقش آن، تنها به مقابله با تهدیدات امنیتی محدود نبود؛ سپاه از همان ابتدا، «پاسدار ارزشها» بود؛ هم در میدان جنگ با دشمن مسلح، هم در جبهه مبارزه با تهاجم فرهنگی. همراه با شکل گیری تهدیدات نوین علیه ایران و نظام اسلامی آن، سپاه نیز به عرصه‌های جدید برای مقابله با تهدیدات وارد می‌شد؛ سازندگی و عمران، علم و فرهنگ و مسائل اجتماعی و اقتصادی نمونه‌ای بارز این عرصه‌ها به شمار می‌روند؛ بنابراین رشد و نمو سپاه در میان بحران ها، آن را به یک سازمان قوی و سازگار یافته با چالش و بحران بدل ساخت. بر این اساس رهبر معظم انقلاب سپاه را اینگونه توصیف نموده‌اند: «سپاه در تاریخ شناخته‌شده‌ی ما، یک پدیده‌ی کم‌نظیر، شاید هم بی‌نظیری است؛ یعنی موجودی است که ولادت و رشد و نمای آن، در صحنه‌ی انقلاب، آن هم در عرصه‌ی دشوارترین آزمون‌های انقلاب بود» (۱۳۷۰/۰۶/۲۷).

امروز و با گذشت بیش از چهار دهه از صدور فرمان تشکیل سپاه، می‌توان به روشنی قضاوت کرد که سپاه چگونه در هر مرحله، تجلی بخش وفاداری به آرمان‌های انقلاب بوده است؛ از حماسه‌های دفاع مقدس تا مقابله با تروریسم در منطقه، از سازندگی ایران تا دفاع از حریم امنیت ملی در جنگ‌های نوین، همگی پرده‌ای برای نمایش دلدادگی پاسداران به راه حضرت روح الله است.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تنها یک نیروی نظامی نیست، بلکه تبلور اراده ملت ایران در مسیر استقلال، پیشرفت و مقاومت است و دوم اردیبهشت نیز تنها یادبود تأسیس یک سازمان نیست؛ بلکه تجدید میثاقیست با روح امام (ره) که در کالبد این نهاد دمید. نهادی که هنوز هم همانند روز‌های اول، «برای خدا» می‌جنگد، می‌سازد و ایثار می‌کند.

نویسنده و پژوهشگر: عباس کریمیان