پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که کاهش فعالیت «ELOVL2» -آنزیمی کلیدی در متابولیسم چربی‌ها- روند پیری گلبول‌های سفید خون را تسریع و ژن‌های مرتبط با بروز سرطان خون را دستخوش تغییر می‌کند.
با افزایش سن، سیستم ایمنی ما ضعیف‌تر می‌شود و سلول‌های کمتری برای مقابله با عفونت و کمک به بهبودی از بیماری‌ها و آسیب‌ها تولید می‌کند. دانشمندان هنوز به‌طور کامل دلیل این موضوع را نمی‌دانند. بااین‌حال، مطالعه‌ای جدید که در مجله GeroScience منتشر شده، ممکن است درک بهتری از این موضوع ارائه دهد.
دکتر «لزلی کروز» استادیار دانشکده پزشکی دانشگاه کالیفرنیا «سن‌دیگو» و یکی از رهبران برنامه پژوهشی بدخیمی‌های خونی در مرکز سرطان «مورز» دانشگاه کالیفرنیا سن‌دیگو می‌گوید:
«تغییرات سلول‌های ایمنی در طی فرایند پیری به دلایل متعددی رخ می‌دهد، ولی ما هنوز به‌طور کامل نمی‌دانیم چرا با افزایش سن، تعداد سلول‌های تولیدکننده پادتن کاهش می‌یابد.»
آزمایشگاه کروز، در همکاری با پژوهشگرانی از دانشگاه کالیفرنیا ارواین دریافتند که کاهش عملکرد آنزیمی به نام «ELOVL2» (که مخفف «Elongation of very long chain fatty acids-like 2» است) روند تغییرات مرتبط با پیری سیستم ایمنی را تسریع می‌کند.
«ELOVL2» نقشی حیاتی در ساخت انواع خاصی از لیپید‌ها (ترکیبات چرب) ایفا می‌کند و مشخص شده که فراوانی آن با افزایش سن کاهش می‌یابد.
کاهش «ELOVL2» تعادل چربی‌ها را در سلول‌ها برهم می‌زند و باعث اختلال در رشد لنفوسیت‌های B، گلبول‌های سفیدی که وظیفه تولید پادتن برای مقابله با عفونت‌ها را برعهده دارند، می‌شود.
این یافته‌ها حاکی از آن است که متابولیسم چربی‌ها ممکن است نقشی اساسی در حفظ سلامت سیستم ایمنی با افزایش سن ایفا کند. پژوهشگران با آنالیز بیان ژن و پروتئین و همچنین پروفایل لیپیدی در مغز استخوان موش‌هایی که ژن Elovl2 آنها غیرفعال شده بود، به این نتایج رسیدند.
مطالعات پیشین نشان داده بود که کاهش عملکرد «ELOVL2» باعث تسریع روند پیری در سایر بافت‌ها می‌شود، اما این نخستین پژوهشی است که نقش این آنزیم را در پیری سلول‌های ایمنی بررسی می‌کند.
در موش‌های اصلاح‌شده ژنتیکی که تنها ۱۸ تا ۲۰ ماه سن داشتند، فقدان فعالیت آنزیم «ELOVL2» باعث کاهش بیان چندین ژن مرتبط با رشد لنفوسیت‌های B در مغز استخوان شد.
در واقع، میزان فعالیت ELOVL2 در این موش‌ها به‌قدری کاهش یافته بود که با فعالیت این آنزیم در موش‌های گروه کنترل که بسیار پیرتر بودند برابری می‌کرد. الگوی لیپیدی این موش‌ها نیز مشابه موش‌های سالمند گروه کنترل بود، به‌طوری که نسبت چربی‌های غیراشباع (مفید) به چربی‌های اشباع در آنها پایین‌تر بود.
«دوروتا اسکورنزکا - کراوچیک»، نویسنده همکار مقاله و دانشیار گروه‌های فیزیولوژی و بیوفیزیک، و عضو هیئت‌علمی مرکز پژوهش‌های بینایی در دانشکده پزشکی دانشگاه کالیفرنیا ارواین چنین توضیح می‌دهد:
«ELOVL2 آنزیمی کلیدی و ضروری برای سنتز اسید چرب امگا-۳ DHA است که یکی از اجزای اصلی تمام غشاهای سلولی به شمار می‌رود.»
او می‌افزاید:
«ما بر این باوریم که DHA باعث انعطاف‌پذیری و پایداری غشاهای سلولی در پیش‌سازهای سلول‌های بنیادی B می‌شود.»
در نبود «ELOVL2»، موش‌ها قادر به تولید تعداد کافی از لنفوسیت‌های B عملکردی، در مقایسه با موش‌های سالم هم‌سن خود نبودند. دکتر «سیلویا ویچنزی»، پژوهشگر پسادکترای مؤسسه پزشکی بازساختی کالیفرنیا (CIRM)، در ویدیویی مرتبط با این مطالعه چنین توضیح می‌دهد:
«این کاهش، مستقیماً با تغییر در متابولیسم چربی‌ها مرتبط بود که منجر به تغییر کامل ترکیب و سیالیت غشای سلولی شد و در نهایت، روند پیری سیستم ایمنی را تسریع کرد.»
پژوهشگران برای اینکه بتوانند نتایج به‌دست‌آمده از مطالعه موش‌ها را به سیستم ایمنی انسان تعمیم دهند، داده‌های بیان ژن را در سلول‌های بنیادی و پیش‌ساز خونی (HSPCs) استخراج‌شده از نمونه‌های مغز استخوان انسان در سنین مختلف بررسی کردند.
مشابه نتایج به‌دست‌آمده در موش‌ها، آنها کاهش قابل‌توجهی را در بیان ژنی به نام CD79B در افراد مسن مشاهده کردند؛ همچنین، در افراد بالای ۶۰ سال، تقریباً هیچ سلول HSPC بیان‌کننده ELOVL2 یافت نشد.
«سیلویا ویچنزی» در جایی دیگر می‌گوید: «همان جمعیت سلول‌های ایمنی که در مدل موش جهش‌یافته ما ناپدید شده بود، در جمعیت انسانی سالمند نیز به‌طور چشمگیری کاهش‌یافته بود.»
براساس گفته‌های «کروز»، با غیرفعال‌شدن ELOVL2، ترکیب چربی‌ها تغییر می‌کند و این تغییرات بر سلول‌های مسئول مقابله با عفونت‌ها تأثیر منفی می‌گذارد.
بسیاری از رژیم‌های غذایی مدرن، حاوی چربی‌های غیراشباع کمی همچون اسیدهای چرب امگا-۳ مهم مانند DHA هستند. این کمبود می‌تواند عملکرد سیستم ایمنی را مختل کرده و بر سلامت کلی شخص تأثیر منفی بگذارد، همان‌طور که مطالعات جمعیتی متعدد نشان داده‌اند.
«لزلی کروز» در میان دیگر کشفیات پژوهشگران اظهار داشت:
«وقتی Elovl2 به‌درستی تولید نشود، تناسب متابولیکی سلول‌ها کاهش می‌یابد. آنچه حتی شگفت‌انگیزتر است، این بود که یک رژیم غذایی معمولی برای غلبه بر تغییرات در سطح ژنتیکی کافی نیست.»
این یافته نشان می‌دهد که افراد سالمند ممکن است بتوانند اثرات پیری بر سیستم ایمنی خود را از طریق مکمل‌های لیپیدی که متناسب با نیازهای خاص آنها باشد، جبران کنند.
تعداد زیادی از بیماران ممکن است بتوانند از این نوع مداخله بهره‌مند شوند. ولی «کروز» هشدار داد که پژوهش‌های بیشتری لازم است تا مشخص شود آیا اسیدهای چرب ضروری زمانی که به‌صورت خوراکی مصرف می‌شوند مؤثر خواهند بود یا اینکه به رساندن آنها از طریق روش دیگری نیاز است تا از تخریب توسط دستگاه گوارش جلوگیری شود.
پژوهشگران اشاره کردند که ژن‌درمانی نیز ممکن است ارزش بررسی داشته باشد. در مطالعه‌ای پیشین، «اسکاورونسکا - کراوچیک» و همکارانش نشان دادند که تقویت بیان ژن Elovl2 در موش‌های سالمند، سطوح DHA را در چشم افزایش می‌دهد و منجر به بهبود بینایی می‌شود. آنها قصد دارند بررسی کنند که آیا هدف قراردادن فعالیت ELOVL2 می‌تواند عملکرد سیستم ایمنی را تقویت کند یا خیر.
این مطالعه همچنین نشان می‌دهد که متابولیسم چربی‌ها ممکن است در سرطان‌های خون نقش ایفا کند و پیامدهای امیدوارکننده‌ای برای درمان این بیماری‌ها داشته باشد.
ژن CD79B و سایر ژن‌های مرتبط با سلول‌های B که تحت‌تأثیر فعالیت آنزیمی ELOVL2 قرار دارند (مانند PAX5 و IRF4)، به‌طور مکرر در بدخیمی‌های لنفی مانند لنفوم و میلومای چندگانه جهش می‌یابند یا به طور غیرطبیعی فعال می‌شوند. باتوجه‌به این موضوع، هدف‌گیری ژن ELOVL2 به‌طور بالقوه می‌تواند پیشرفت سرطان را مختل کند.
در آخر «دوروتا اسکاورونسکا - کراوچیک» می‌گوید:
«ما بر این باوریم که با مطالعه زیست‌شناسی پیری، می‌توانیم درمان‌های جدیدی برای پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با پیری پیدا کرده و طول عمر سالم انسان‌ها را افزایش دهیم.»
