عصر ایران؛ آیا پای پلیس به مدارس باز می‌شود؟ این شاید اولین سوالی است که تفاهم‌نامه میان وزارت آموزش و پرورش و نیروی انتظامی به ذهن متبادر می‌کند.
صبح روز 31 فروردین بود که وزیر آموزش و پرورش و فرمانده کل نیروی انتظامی یک تفاهم‌نامه امضا کردند. این تفاهم‌نامه سه ماده دارد که یکی به اهداف تفاهم‌نامه پرداخته است و دو تای دیگر به موضوع آن و تعهدات دو طرف.
در ماده یک این تفاهم‌نامه این اهداف در نظر گرفته شده است: ترویج، توسعه نظم و انضباط اجتماعی، تقویت امنیت وسلامت اجتماعی دانش آموزان وکادر آموزشی، تلاش در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی نوپدید و رفتارهای مخاطره‌آمیز، توسعه خدمات مشاوره‌ای و مددکاری اجتماعی برای مربیان، دانش آموزان و اولیای آنان، همکاری در برقراری امنیت و پیشگیری از وقوع آسیب و جرم با مشارکت و همفکری کارشناسان طرفین براساس رویکرد جدید سیاست گذاری اجتماعی.
ماده دوم به موضوعات تفاهم‌نامه پرداخته است:
ماده 2- موضوع تفاهم‌نامه
1. طراحی و اجرای فعالیت‌های فرهنگی و آموزشی در زمینه توسـعه انضـباط اجتمـاعی و پیشـگیری از آسیب‌های اجتماعی در جامعه دانش‌آموزی به منظور توسعه و تعمیق همیاران پلیس.
2. همکاری در تولید منابع آموزشی برای آموزش بهینه و توانمندسازی دانش‌آموزان متناسب با دوره های تحصیلی و والدین.
3. همکاری اثربخش متقابل با شبکه آموزشی دانش‌آموزی (شاد).
4. برگزاری کارگاه های آموزشی در زمینه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و رفتارهای مخاطره آمیز برای مربیان، دانش‌آموزان و اولیای آنان در حوزه اجتماعی و فرهنگی.
5. همکاری در اجرای طرح نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان (نماد).
6. استفاده از امکانات و ظرفیت‌های متقابل رسانه‌ای در راستای آگاه سازی، اطلاع رسانی و جلب مشارکت کارکنان اداری و آموزشی، دانش‌آموزان و اولیای آنان.
7. همکاری در تهیه و تولید بسته‌های (فرهنگی) هنری در راستای آمـوزش روزآمـد اولیـا و مربیـان در سطح کشور.
8. همکاری خبرگزاری پانا با باشگاه دانش‌آموزی خبرنگاران پلیس در انتشار و اطلاع رسانی اخبار مـرتبط و تهیه لباس نمادین خبرنگاری همیاری پلیس
ماده سوم هم درباره تعهدات دو طرف است:
الف - تعهدات وزارت آموزش و پرورش
1. توجه به ترویج نظم و انضـباط اجتمـاعی و پیشـگیری از آسـیب‌هـای روانـی- اجتمـاعی در کتـب و موادآموزشی با همکاری و مشارکت فرماندهی انتظامی و متناسب با مقتضیات نظـام آموزشـی کشـور (براساس مقررات سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی).
2. همکاری در اجرای طرح های پلیس‌های تخصصی ( پلیس فتا، مبارزه با مواد مخدر، راهور، پیشـگیری، آگاهی و سازمان اطلاعات)، همیاران پلیس و غیره بـه منظـور فرهنگ‌سـازی بـرای کارکنـان اداری و آموزشی، دانش‌آموزان و اولیای آنان.
3. همکاری در برگزاری دوره های آموزشی ضمن خدمت برای کارکنان اداری و آموزشی در حوزه جرایم، آسیب‌ها و نحوه مداخله آنها در پیشگیری از اعتیاد، سرقت، آسیب‌های فضای مجازی، تصادفات، جعل و کلاهبرداری و غیره و صدور گواهی آموزش ضمن خدمت از طرف وزارت.
4. همکاری با فرماندهی انتظـامی در برگـزاری دوره‌های آموزشـی تـرویج نظـم و انضـباط اجتمـاعی و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی برای دانش‌آموزان و اولیای آنان.
5. همکاری در تدوین دستورالعمل‌ها، شیوه نامه‌ها و غیره در زمینه پیشگیری از آسیب‌هـای اجتمـاعی و کاهش عوامل مخاطره آمیز.
6. حمایت از مداخلات و فعالیت‌های مورد توافق در طرح نماد.
7. فراهم نمودن امکان بهره برداری کارکنان، دانش‌آموزان و اولیای آنان از هشدارها و توصیه‌های پلیس از طریق سامانه شاد.
8. همکاری با فرماندهی انتظامی به منظور استفاده از ظرفیت‌ها و فرصت‌های آموزشی، تربیتی، ورزشـی، بهداشتی در کانون های فرهنگی و تربیتی، اردوگاه های تربیتی، انجمن اولیا و مربیان مدرسه، شـورای دانش‌آموزی مدرسه، مراکز راهنمایی و مشاوره خانواده، مدرسان آمـوزش خـانواده، مراکـز مشـاوره و خدمات روانشناختی دانش‌آموزی، دانشگاه فرهنگیان، دانشگاه تربیـت دبیـر شـهید رجـایی، پـژوهش سراهای دانش‌آموزی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، کانون تربیتی - تندرسـتی اسـتانهـا، شبکه شاد و همچنین مجلات رشد، ماهنامه تربیت، نشـریه نگـاه، انتشـارات انجمـن اولیـا و مربیـان (کتب و ماهنامه پیوند) با رعایت قوانین و مقررات مربوط.
9. همکاری و تعامل در خصوص ایجاد زمینه مناسب آموزش برای دانش‌آموزان اتباع خارجی در مقـاطع مختلف تحصیلی برای پیشگیری و کنترل جرایم و آسیب‌ها.
10. ایجاد بستر لازم برای همکاری رسانه دانش‌آموز خبرنگار پانا با معاونت فرهنگی و اجتماعی فراجا.
ب- تعهدات فرماندهی انتظامی
1. مشارکت در برگزاری نمایشگاه ها و جشنواره های فرهنگـی، آموزشـی، ورزشـی، بهداشـت تندرسـتی، همایش‌های علمی برای مدیران، معلمان، مشاوران و مدرسان آموزش خانواده و سایر عوامل انسانی در خصوص پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و توسعه انضباط اجتماعی.
2. مشارکت در اجرای برنامه آموزش فرهنگ ترافیک و رانندگی کـم‌خطـر، شـناخت آسـیب‌هـای حـوزه مواد مخدر و فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی مرزبانی ویژه دانش‌آموزان و اولیای آنان.
3. همکاری در آموزش و توانمندسازی کارکنان اداری و آموزشی، دانش آموزان و اولیای آنان در کشور.
4. همکاری در تدوین نقشه مقابله با آسیب‌ها و مخاطرات فضای مجازی و ارائه خـدمات انتظـامی مـوردنیاز جامعه هدف.
5. همکاری در اجرای نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزی (نماد).
6. همکاری و هم‌افزایی در تهیه و تدوین محتوای چاپی و الکترونیکی در خصـوص جـرایم، آسـیب‌هـا و نکات امنیتی در بسترهای الکترونیکی وزارت شامل سامانه شاد، رشد، پنجره واحد خدمات الکترونیک و غیره برای جامعه هدف.
7. همکاری و مشارکت در ارائه خدمات آموزشی، ایمنی و انتظامی در بهینه‌سازی نظم و امنیـت محـیط پیرامونی و سرویس مدارس.
8. همکاری در پاکسازی محیط پیرامونی مراکز آموزشـی، پرورشـی و ورزشـی در خصـوص جمـع‌آوری معتادین متجاهر، خرده فروشان مواد مخدر و اشاعه دهندگان ناهنجاری‌های اجتماعی.
9. همکاری در فـراهم نمـودن شـرایط بازدیـد حضـوری و مجـازی دانـش‌آمـوزان از امـاکن انتظـامی و نمایشگاهی در مهارت افزایی و خوشایند سازی حرفه پلیسی.
10. ایجاد بستر لازم برای همکاری معاونت فرهنگی و اجتماعی فراجا با رسانه دانش‌آموز خبرنگار پانا.
11. همکاری در زمینه استفاده دانش‌آموزان از امکانات و فضاهای آموزشی، فرهنگی و ورزشی فرماندهی‌انتظامی در سطح کشور به منظور پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی.
12. ابلاغ یا اجرای احکام قضایی فرفرهنگیان، کارکنان اداری و دانش آموزان از سوی مامور ابلاغ یا اجرا در خارج از محیط آموزشی و پرورشی به منظور حفظ حرمت محیط تعلیم و تربیت.
انتشار خبر این تفاهم‌نامه واکنش‌های زیادی را برانگیخت و انتقاد فعالان حوزه آموزش و پرورش و معلمان را به دنبال داشت. حتی سیاسیون هم به آن واکنش نشان دادند.
آذر منصوری رییس جبهه اصلاحات در این باره گفته است: «در اقدامی بی سابقه تفاهم نامه‌ای بین آموزش و پرورش و نیروی انتظامی امضا شده که علاوه بر ابهامات متعدد، موجی از نگرانی در بین دانش‌آموزان و خانواده‌های آنها و نیز فرهنگیان بوجود آورده است. ضروری است وزیر آموزش و پرورش و سخنگویان دولت در خصوص ضرورت‌ها و دلایل این اقدام توضیح دهند.»
نگرانی خانواده‌ها، دانش‌آموزان و کارشناسان آموزش و پرورش این است که این تفاهم‌نامه منجر به حضور نیروی انتظامی و ایجاد جو امنیتی-پلیسی در مدارس شود. عده‌ای حتی این تفاهم‌نامه را وسیله‌ای برای حضور نیروی انتظامی در مدارس برای تحمیل سبک پوشش دانستند. موضوعی که به خصوص پس از حوادث سال 1401 محتمل‌تر به نظر می‌رسد.
یکی از بخش‌های مورد بحث در این تفاهم‌نامه، بند اول ماده دوم است که درباره «توسـعه انضـباط اجتمـاعی و پیشـگیری از آسیب‌های اجتماعی در جامعه دانش‌آموزی» صحبت کرده است.
منتقدان نسبت به این بند با دیده شک می‌نگرند و می‌گویند مشخص نیست منظور از توسعه انضباط اجتماعی چیست و پلیس چگونه می‌خواهد از آسیب‌های اجتماعی دانش‌آموزان در مدارس پیشگیری کند؟ آن هم در حالی که رواج انضباط و جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی موضوع‌های فرهنگی هستند و نیاز به آموزش دارند که وزارت آموزش و پرورش خودش متولی آموزش و پرورش دانش‌آموزان است.
موضوع مورد مناقشه دیگر بندی است با این عنوان: «همکاری در اجرای طرح نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان (نماد).» مشخص نیست این طرح به چه شکل خواهد بود و دانش‌آموزان با چه عمل‌هایی رو به رو خواهند بود؟ به خصوص که در تعهدات آموزش و پرورش امده است: « حمایت از مداخلات و فعالیت‌های مورد توافق در طرح نماد» که وزارت را مکلف می‌کند از دخالت نیروی انتظامی حمایت کند.
محمد حبیبی، سخنگوی شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران درباره این بند به هم‌میهن گفته است: «طرح نماد مشخصا بحث ورود نیروی انتظامی به مدارس را به‌گونه‌ای تسهیل می‌کند. یعنی شرایط را فراهم می‌کند که به‌بهانه اجرای نظم حضور مستقیم در مدارس داشته باشند. برگزاری کارگاه‌های آموزشی هم به‌نوعی بسترسازی برای ورود و حضور نیروی انتظامی به حوزه مدرسه است. باز هم این سوال مطرح می‌شود که اساساً نیروی انتظامی چه تخصصی برای ارائه چنین خدماتی در مدارس دارد؟ این تخصص‌ها مربوط به حوزه‌های دانشگاهی و روانشناسی است. یعنی اگر مقصود کاهش ناهنجاری‌های اجتماعی و بسترسازی برای آموزش بهتر باید نهادهای متخصص وارد این حوزه شوند، نه نیروی انتظامی. ضمن اینکه می‌دانیم در شرایط کنونی آموزش‌وپرورش به‌شدت با کمبود نیروی تخصصی مشاور در مدارس مواجهیم.»
موضوع این است که اصولا ورود یک نهاد انتظامی به مراکز آموزشی چه لزومی دارد؟ آیا غیر از این است که در چنین محیط‌هایی دانش‌آموزان به آرامش نیاز دارند تا بتوانند در یک فضای آرام پرورش پیدا کنند و نظم و انضباط را با کمک مشاوران و معلمان در فضایی آسوده آموزش ببینند؟
موضوع دیگر این است که واکنش نسل زد به ارتباط نزدیک یک نهاد نظامی با محیط آموزشی که محل زندگی دوم آنها به حساب می‌آید، چیست؟
و نکته آخر اینکه مشخص نیست «مداخلات» نیروی انتظامی در مدارس به چه صورت است؟ آیا پای پلیس به مدارس باز می شود؟ این سوالی است که هنوز پاسخ قاطعی برای آن وجود ندارد.
