فرارو- در مارس ۲۰۰۱، طالبان با انفجار پیکره‌های غول‌پیکر بودا در بامیان، جهان را شوکه کردند. حالا دو دهه بعد، بار دیگر در قدرت هستند و ادعا می‌کنند که برای حفظ میراث هزاران‌ساله افغانستان، از جمله آثار پیشااسلامی، گام‌هایی برداشته‌اند.
به گزارش فرارو، چند ماه پیش از به‌دست‌گرفتن قدرت در ۲۰۲۱، طالبان خواستار حفاظت از آثار باستانی افغانستان شدند؛ درخواستی که با تردید بسیاری از ناظران روبه‌رو شد.
طالبان در بیانیه‌ای در فوریه همان سال اعلام کردند: همه وظیفه دارند که از این آثار و سایت‌های تاریخی افغانستان به‌صورت جدی محافظت، نظارت و نگهداری کنند. آنها افزودند: اینها بخشی از تاریخ، هویت و فرهنگ غنی کشور ما هستند.
از زمان بازگشت طالبان به قدرت و پایان چند دهه جنگ، کشفیات باستان‌شناسی – به‌ویژه در ارتباط با آیین بودا – افزایش یافته است و مقامات طالبان آنها را به‌صورت عمومی اعلام می‌کنند.
در ولایت شرقی لغمان، حفره‌هایی در صخره‌های روستای گوارجان یافت شده که به‌گفته کارشناسان، انبار‌هایی از دوران امپراتوری کوشان (دو هزار سال پیش) بوده‌اند که از صحرای گبی تا رود گنگ گسترده بود.
در همان منطقه، کتیبه‌هایی به خط برهمی و سنگی خالی کشف شده که برای کوبیدن انگور جهت تهیه شراب استفاده می‌شده است.
محمد یعقوب ایوبی، رئیس فرهنگ و گردشگری ولایت لغمان گفت: تاریخ افغانستان را تا پنج هزار سال پیش دنبال می‌کنند – این سایت‌ها آن را اثبات می‌کنند؛ مردم در اینجا زندگی می‌کرده‌اند. چه مسلمان بوده‌اند چه نه، اینجا پادشاهی داشتند.
وی تأکید کرد که مقامات طالبان توجه زیادی به حفظ این سایت‌ها دارند.
در ولایت غزنی، حمیدالله نصار رئیس اطلاعات و فرهنگ، نظر مشابهی دارد. او گفت: تندیس‌های بودایی کشف‌شده اخیر باید محافظت شوند و به نسل‌های آینده منتقل گردند، چراکه بخشی از تاریخ ما هستند.
این آثار در دوران نخست حکومت طالبان (۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱) سرنوشت دیگری می‌یافتند. چند روز پس از آن‌که ملا عمر دستور نابودی تمام مجسمه‌های بودایی را به‌منظور جلوگیری از بت‌پرستی صادر کرد، مجسمه‌های ۱۵۰۰ ساله بامیان تخریب شدند.
محمد نادر مخور، رئیس حفظ میراث فرهنگی در لغمان که این سمت را در جمهوری پیشین هم داشته، گفت: وقتی طالبان برگشتند، همه فکر می‌کردند هیچ ارزشی برای آثار تاریخی قائل نیستند، اما می‌بینیم که ارزش قائل‌اند.
در دسامبر ۲۰۲۱، طالبان موزه ملی افغانستان را بازگشایی کردند؛ جایی که در گذشته آثار پیشااسلامی را در آن نابود کرده بودند. در سال بعد، آنها از بنیاد آقاخان دعوت کردند تا در حفظ سایت بودایی تاریخی «مس‌عینک» کمک کنند؛ جایی که قرارداد استخراج مس آن با کنسرسیومی چینی منعقد شده است.
با این حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که طالبان چنین نگاهی به میراث غیرمادی ندارند: موسیقی، رقص، فولکلور و هرچیز مربوط به زنان هنوز خط قرمز در قرائت سختگیرانه آنان از اسلام است.
اگرچه پس از به‌قدرت‌رسیدن طالبان، کنیسه تاریخی شهر هرات حفظ شد، اما مقامات محلی اخیراً مانع پوشش رسانه‌ای درباره این مکان و جامعه یهودیان سابق شهر شده‌اند.
به‌گفته یک کارشناس ناشناس، میراث افغانستان – فراتر از نگرانی از خشم جامعه جهانی که طالبان به دنبال شناسایی از سوی آن هستند – اهرم بالقوه‌ای برای توسعه گردشگری و اقتصاد کشور است.
با این حال، طالبان با دو چالش عمده روبه‌رو هستند: کمبود منابع مالی و خروج نخبگان باستان‌شناسی و میراث فرهنگی پس از به‌قدرت‌رسیدنشان.
ناامنی نیز می‌تواند اهداف گردشگری را با مشکل مواجه کند؛ سال گذشته یک گروه گردشگری در بامیان هدف حمله‌ای مرگبار قرار گرفتند.
غارت نیز همچنان چالش بزرگی است؛ بر اساس مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۳ از دانشگاه شیکاگو، دست‌کم ۳۰ سایت هنوز به‌صورت فعال غارت می‌شوند.
