میانگین‌های متحرک از معروف‌ترین ابزارهای تحلیل تکنیکال در بازارهای مالی هستند؛ ابزارهایی که با فیلترکردن نوسانات قیمتی، دید بهتری از روند بازار ارائه می‌دهند. در میان انواع مختلف این میانگین‌ها، «میانگین متحرک مثلثی» یا اندیکاتور TMA، یکی از شاخص‌های کمترشناخته‌شده اما دقیق‌ است که با وزن‌دادن مضاعف به داده‌های مرکزی نسبت به نوسانات کاذب، حساسیت کمتری دارد.

در این مقاله سازوکار شاخص میانگین متحرک مثلثی (Triangular Moving Average)، تفاوت آن با دیگر میانگین‌ها، کاربردها و محدودیت‌هایش را بررسی می‌کنیم. اگر با اندیکاتورهای کلاسیک مانند میانگین متحرک ساده (SMA) و نمایی (EMA) آشنا هستید، آشنایی با TMA می‌تواند زاویه جدیدی را از تحلیل بازار پیش‌روی شما بگذارد.

اندیکاتور TMA یا میانگین متحرک مثلثی چیست؟

اندیکاتور TMA یا میانگین متحرک مثلثی نوع خاصی از میانگین‌های متحرک است که با هدف هموارسازی بیشتر داده‌های قیمتی طراحی شده است. برخلاف میانگین‌های متحرک ساده (SMA) یا نمایی (EMA)، میانگین متحرک مثلثی با رویکرد دومرحله‌ای کار می‌کند: ابتدا میانگین متحرک ساده محاسبه می‌شود و سپس دوباره روی همان نتایج، یک بار دیگر میانگین‌گیری انجام می‌شود. حاصل این فرایند، نموداری بسیار صاف‌تر و هموارتر از میانگین‌های متداول است.

یکی از ویژگی‌های کلیدی TMA، وزن‌دهی بیشتر به داده‌های میانی بازه زمانی انتخاب‌شده است. به‌عبارت دیگر، درحالی‌که SMA وزن برابری به تمام داده‌ها می‌دهد و EMA تمرکز را به داده‌های جدیدتر معطوف می‌کند، میانگین متحرک مثلثی بیشترین اهمیت را به داده‌های میانی می‌دهد؛ از همین‌رو نسبت به نوسانات لحظه‌ای بازار، کمتر واکنش نشان می‌دهد.

بیشتر بخوانید: اندیکاتور چیست

به دلیل همین خاصیت هموارسازی قوی، TMA معمولاً در تحلیل‌های بلندمدت یا در بازار پرنوسان، کاربرد بیشتری دارد. بااین‌حال، باید توجه داشت که این نوع میانگین متحرک به‌دلیل ماهیت دوبار هموارشده‌اش، دچار تأخیر بیشتری در واکنش به تغییرات ناگهانی قیمت می‌شود؛ مسئله‌ای که می‌تواند برای معامله‌گران کوتاه‌مدت یک نقطه ضعف محسوب شود.

نحوه محاسبه میانگین متحرک مثلثی (TMA)

فرمول میانگین متحرک مثلثی کمی پیچیده‌تر از سایر میانگین‌های متحرک رایج است، اما درک آن برای تحلیل‌گران بازار، ارزشمند و ضروری است. اندیکاتور TMA از طریق میانگین‌گیری دومرحله‌ای محاسبه می‌شود؛ به‌بیان ساده‌تر، ابتدا یک میانگین متحرک ساده (SMA) از داده‌های قیمتی محاسبه و سپس روی همان مقادیر حاصل، مجدداً یک میانگین متحرک ساده دیگر اعمال می‌شود.

مراحل محاسبه TMA

فرمول TMA به‌صورت زیر تعریف می‌شود:

TMA = (SMA1 + SMA2 + SMA3 + SMA4 + … SMAx)
TMA = SUM (SMA Values) / N

• مرحله اول: ابتدا میانگین متحرک ساده (SMA) را برای هر نقطه زمانی محاسبه می‌کنیم.
• مرحله دوم: سپس از این مقادیر میانگین متحرک ساده، یک میانگین جدید می‌گیریم که همان TMA است.

به‌عنوان مثال، اگر قصد دارید یک TMA با دوره ۱۰ را محاسبه کنید، ابتدا SMA ده‌روزه را روی قیمت بسته‌شدن (Close) محاسبه کرده و سپس از نتایج آن، یک SMA ده‌روزه جدید استخراج می‌کنید. نتیجه نهایی، همان مقدار میانگین متحرک مثلثی خواهد بود.

باید به این نکته نیز اشاره کرد که وزن‌دهی این میانگین به شکل «مثلثی» انجام می‌شود؛ به‌گونه‌ای که داده‌های میانی بیشترین وزن را دارند و وزن داده‌ها از وسط به ابتدا و انتهای بازه کاهش می‌یابد. این ویژگی باعث می‌شود TMA نسبت به میانگین‌های دیگر «پاسخ کندتری» به تغییرات بازار داشته باشد؛ درنتیجه برای شناسایی روندهای پایدار گزینه‌ای دقیق‌تر باشد.

همچنین ابزارهای تحلیلی مدرن مانند گو چارتینگ (GoCharting) یا تریدینگ ویو (tradingview) امکان اعمال TMA را به‌صورت خودکار روی نمودارها فراهم کرده‌اند، بدون اینکه نیاز به محاسبه دستی فرمول باشد؛ اما درک مراحل محاسبه همچنان برای تفسیر بهتر سیگنال‌ها اهمیت دارد.

بیشتر بخوانید: تریدینگ ویو چیست

تفسیر و تحلیل میانگین متحرک مثلثی (TMA) در نمودار قیمت

در تصویر زیر، نمودار قیمت بیت کوین (BTC) در تایم‌فریم روزانه نمایش داده شده است. خط آبی‌رنگ روی نمودار، نمایانگر میانگین متحرک مثلثی (TMA) است.

مشاهدات کلیدی:

• عبور قیمت از TMA به سمت بالا: قیمت بیت کوین پس از یک دوره افت و نوسان در محدوده پایین‌تر از TMA، مجدداً به این میانگین نزدیک شده و توانسته از آن عبور صعودی داشته باشد. این نوع شکست معمولاً به‌عنوان سیگنال تغییر روند نزولی به صعودی در نظر گرفته می‌شود؛ به‌ویژه اگر در محدوده حمایت‌های معتبر رخ دهد.
• عملکرد TMA به‌عنوان مقاومت: در فاز نزولی قبلی، خط TMA چندین مرتبه به‌عنوان مقاومت عمل کرده و از رشد بیشتر قیمت جلوگیری کرده است. اما عبور اخیر قیمت از این مقاومت نشان می‌دهد که قدرت خریداران افزایش یافته و ممکن است شاهد شروع یک موج صعودی جدید باشیم.
• زاویه و جهت حرکت TMA: اندیکاتور TMA که پیش‌تر به‌سمت پایین متمایل شده بود، اکنون در حال تغییر شیب و نزدیک‌شدن به فاز مسطح یا حتی صعودی است. این تغییر زاویه نیز می‌تواند نشانه‌ای از تضعیف روند نزولی و احتمال آغاز روند جدید صعودی باشد.

تفاوت اندیکاتور TMA با سایر میانگین‌های متحرک

در دنیای تحلیل تکنیکال، میانگین‌های متحرک ابزارهایی بسیار پراستفاده برای شناسایی روندها و نقاط ورود یا خروج از بازار هستند. بااین‌حال، هر نوع از این میانگین‌ها ویژگی‌ها، مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند. میانگین متحرک مثلثی (TMA) در مقایسه با سایر انواع میانگین‌ها، مانند میانگین متحرک ساده (SMA) و نمایی (EMA)، رفتار متفاوتی از خود نشان می‌دهد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

مقایسه اندیکاتور TMA با میانگین متحرک ساده (SMA)

• تفاوت اصلی: اندیکاتور TMA یک SMA دوبار هموارشده است؛ یعنی ابتدا SMA محاسبه شده و سپس از همان خروجی، یک SMA دیگر گرفته می‌شود.
• نتیجه: TMA نسبت به SMA بسیار دقیق‌تر و نرم‌تر است و نویزهای بازار را بهتر فیلتر می‌کند.
• نقطه ضعف: این نرمی بیشتر، باعث تأخیر در واکنش به تغییرات سریع قیمت می‌شود. درحالی‌که SMA، کمی سریع‌تر به نوسانات پاسخ می‌دهد.

مقایسه اندیکاتور TMA با میانگین متحرک نمایی (EMA)

• تفاوت در وزن‌دهی: EMA به داده‌های اخیر وزن بیشتری می‌دهد و نسبت به تغییرات قیمتی، سریع‌تر واکنش نشان می‌دهد. اما TMA تمرکز خود را بر داده‌های میانی قرار می‌دهد و وزن کمتری به ابتدا و انتهای بازه می‌دهد.
• کاربرد متفاوت: EMA برای معاملات کوتاه‌مدت و در بازارهای پرنوسان مناسب‌تر است، درحالی‌که TMA برای تشخیص روندهای کلی و بلندمدت ابزار بهتری محسوب می‌شود.
• هموارسازی و دقت در روندها: یکی از مزایای کلیدی TMA، توانایی آن در نشان‌دادن روندهای واقعی‌تر بازار با کاهش سیگنال‌های فیک است. این ویژگی در زمان‌هایی که بازار نوسانات کاذب یا هیجانی دارد، بسیار مفید واقع می‌شود.

بیشتر بخوانید: بهترین اندیکاتور برای ترید روزانه چیست

در جدول زیر نگاهی کلی به تفاوت‌های این اندیکاتور با سایر اندیکاتورها داشته‌ایم:

کاربردهای شاخص میانگین متحرک مثلثی در تحلیل تکنیکال

میانگین متحرک مثلثی (TMA) برخلاف برخی میانگین‌های متحرک سریع‌تر، با تمرکز بر هموارسازی و کاهش نویز، نقش مهمی در شناسایی روندهای پایدار ایفا می‌کند. ازآنجایی‌که TMA نسبت به نوسانات لحظه‌ای واکنش کمتری دارد، برای تحلیل‌گران تکنیکال که به‌دنبال تصویر واضح‌تری از ساختار کلی بازار هستند، بسیار کاربردی است.

شناسایی روندهای پایدار بازار

اندیکاتور TMA در بازارهایی با نوسانات بالا به معامله‌گر امکان می‌دهد که جهت اصلی روند را بهتر تشخیص دهد. به‌ویژه در تایم‌فریم‌های بالاتر (مانند روزانه یا هفتگی)، شاخص میانگین متحرک مثلثی کمک می‌کند تا سیگنال‌های کاذب ناشی از جهش‌های مقطعی قیمت، کمتر در تصمیم‌گیری اثرگذار باشند.

استفاده از اندیکاتور TMA به‌جای EMA یا SMA در تحلیل روند، باعث می‌شود معامله‌گر به‌جای تمرکز بر نویز، به روندهای ساختاری توجه کند.

استفاده به‌عنوان سطح حمایت یا مقاومت دینامیک

مانند بسیاری از میانگین‌های متحرک، TMA نیز می‌تواند به‌عنوان یک خط حمایت یا مقاومت متحرک در نمودار عمل کند. قیمت در نزدیکی این میانگین تمایل به واکنش نشان‌دادن دارد، به‌خصوص زمانی‌که با سایر ابزارهای تکنیکال (مانند خطوط روند یا اندیکاتور RSI) ترکیب شود.

استفاده در کراس‌اوور (تقاطع میانگین‌ها)

از روش‌های رایج تحلیل با TMA، استفاده از آن در ترکیب با یک میانگین متحرک دیگر است؛ برای مثال TMA با دوره بلندمدت در کنار EMA با دوره کوتاه‌مدت. زمانی که خط EMA کوتاه‌مدت، TMA بلندمدت را قطع می‌کند، ممکن است نشانه‌ای از آغاز یک روند جدید باشد.

تقاطع EMA کوتاه‌مدت با TMA بلندمدت

در تصویر زیر، نمودار قیمت بیت کوین در تایم‌فریم روزانه را مشاهده می‌کنیم که در آن، دو میانگین متحرک با دوره‌های زمانی متفاوت رسم شده‌اند. خط نارنجی‌رنگ نمایانگر میانگین متحرک نمایی (EMA) با دوره کوتاه‌مدت و خط آبی‌رنگ، نمایانگر میانگین متحرک مثلثی (TMA) با دوره بلندمدت است.

همان‌طور که در تصویر مشخص است، خط EMA کوتاه‌مدت در روزهای اخیر توانسته خط TMA بلندمدت را به سمت بالا قطع کند. این رویداد که اصطلاحاً با عنوان تقاطع صعودی (Bullish crossover) شناخته می‌شود، اغلب از آن به‌عنوان سیگنالی ابتدایی برای شروع یک روند صعودی جدید یاد می‌شود؛ به‌ویژه اگر این تقاطع در نزدیکی سطح حمایت یا پس از یک دوره تثبیت قیمتی رخ داده باشد.

علاوه‌بر این، مشاهده می‌شود که قیمت بیت کوین نیز از سطح میانگین بلندمدت عبور کرده و به‌سمت بالا حرکت کرده است. این موضوع، همراه با افزایش نسبی حجم معاملات در کندل‌های اخیر، می‌تواند احتمال ادامه‌داربودن این حرکت صعودی را تقویت کند.

به‌دلیل خاصیت تأخیر (Lagging) این اندیکاتور، «استفاده صرف از TMA» به‌عنوان سیگنال ورود یا خروج پیشنهاد نمی‌شود؛ بلکه ترکیب آن با ابزارهایی مانند RSI ،MACD یا الگوهای کندلی، نتایج تحلیلی بسیار بهتری ارائه می‌دهد.

محدودیت‌ها و معایب میانگین متحرک مثلثی

میانگین متحرک مثلثی با وجود مزایایی مانند هموارسازی دقیق داده‌ها و فیلترکردن نویز، ابزار کاملی نیست. شناخت محدودیت‌های آن به معامله‌گران کمک می‌کند که از این ابزار در جای درست استفاده کرده و انتظارات واقع‌بینانه‌تری از عملکرد آن داشته باشند.

• تأخیر زیاد در ارائه سیگنال‌ها: مهم‌ترین ضعف TMA، تأخیر بالای آن در مقایسه با میانگین‌های دیگر، مانند EMA یا حتی SMA است. این تأخیر ناشی از ساختار محاسباتی آن است که داده‌ها را دو بار هموار می‌کند. در نتیجه، TMA واکنش بسیار کندتری نسبت به تغییرات سریع قیمت دارد.
• ناکارآمدی در بازارهای بدون روند (رنج): در شرایطی که بازار وارد فاز رنج یا خنثی شده، اندیکاتور TMA به‌دلیل هموارسازی زیاد، ممکن است سیگنال‌های دیرهنگام یا حتی اشتباه ارائه دهد. این موضوع زمانی رخ می‌دهد که معامله‌گر صرفاً بر اساس تقاطع قیمت با TMA تصمیم‌گیری کند.
• نیاز به ترکیب با سایر ابزارها: اندیکاتور TMA به‌تنهایی برای تصمیم‌گیری دقیق کافی نیست. این ابزار باید در کنار اندیکاتورهای دیگر، مانند باندهای بولینگر یا پرایس اکشن استفاده شود تا بتواند تصویر دقیق‌تری از وضعیت بازار ارائه دهد.
• نبود محبوبیت گسترده در میان معامله‌گران: برخلاف EMA یا SMA که در پلتفرم‌های معاملاتی تقریباً به‌صورت پیش‌فرض وجود دارند، شاخص میانگین متحرک مثلثی هنوز در بسیاری از نرم‌افزارها یا صرافی‌های ارز دیجیتال کمتر دیده می‌شود. همین موضوع ممکن است باعث شود تحلیل‌گران تازه‌کار به‌سختی آن را پیدا یا تنظیم کنند.

جمع‌بندی

شاخص میانگین متحرک مثلثی (Triangular Moving Average) ابزاری است که با دو مرحله هموارسازی داده‌ها، دیدی شفاف‌تر و کم‌نویزتر از حرکت کلی بازار ارائه می‌دهد. اگرچه TMA سرعت واکنش کمتری نسبت به EMA یا حتی SMA دارد، اما همین خاصیت باعث می‌شود در محیط‌های پرنوسان، عملکرد بهتری در فیلترکردن نویزهای قیمتی داشته باشد.

در نهایت باید تأکید کرد که مانند هر ابزار تحلیل تکنیکال دیگری، میانگین متحرک مثلثی نیز تنها زمانی مؤثر خواهد بود که در کنار سایر شاخص‌ها و با درک صحیح از ساختار بازار به‌کار گرفته شود. استفاده صرف از اندیکاتور TMA برای ورود یا خروج از معامله، می‌تواند منجر به سیگنال‌های اشتباه شود؛ اما به‌عنوان مکملی برای بهبود دید کلی نسبت به بازار، می‌تواند بسیار مفید و کاربردی باشد.