ملودرامهایی که در آنها تقابلهایی چون شکافهای طبقاتی، فقر، اعتیاد و تکانههای سیاسی عامل تهدید سعادت خانواده و فردیت قهرمانهای یک فیلم باشند در ادبیات سینمایی فارسی بهاصطلاح فیلمهای اجتماعی نامیده میشود. این نوع فیلمها از ابتدای تولید صنعتی فیلم ایرانی از 7دهه پیش به این سو سابقه تولید و اکران دارند. در چند سال اخیر حیات اقتصادی سینمای ایران پس از دوران همهگیری وابسته به تولید و نمایش فیلمهای کمدی شده و فضا برای تولید و نمایش فیلمهای با برچسب سینمای اجتماعی تنگ و تنگتر. با سعید خانی، تهیهکننده و پخشکننده فیلم «رها» ساخته حسام فرهمند با بازی شهاب حسینی و غزل شاکری درباره تنگناهای تولید و نمایش فیلمهای غیرکمدی در سینمای ایران سخن گفتهایم.
کمدی نیاز سینماست
ما به عنوان تهیه کننده در وهله اول باید کاری را انجام دهیم که حالمان با آن خوب باشد.چون اگر قرار باشد هدف مان از حضور در سینما صرفا بیزینس و پول درآوردن باشد چه به عنوان کارگردان ، چه تهیه کننده و چه عوامل دیگر به نظرم راه را اشتباه آمده ایم.من شخصا یک استراتژی برای خودم دارم که بز اساس آن سعی می کنم یک کمدی بسازم و بعدش یک ملودرام تولید کنم.کمدی را می سازم چون نیاز سینما است. من از معدود تهیه کنندگانی هستم که هم تولید دارم، هم پخش کننده ام و هم سینماداری می کنم.بنابراین این زنجیره برایم اهمیت دارد و طبیعتاً فیلم هایی تولید می کنم که به لحاظ اقتصادی برای این چرخه مناسب باشد.از طرف دیگر وقتی کمدی «سال گربه» را می سازم سعی می کنم درآمد آن فیلم در خود سینما تزریق شود و نتیجه اش می شود فیلم «رها» که فیلم اجتماعی ای است که به نظرم حرف های زیادی برای گفتن دارد.از طرف دیگر بستری فراهم می شود تا دوست عزیزی که سال ها در این سینما فعالیت موثر داشته اولین فیلم بلندش را بسازد و ما یک کارگردان خوش فکر جدید را به سینمای ایران معرفی کنیم.با مجموعه این اتفاقات ما فیلم «رها» را تولید کردیم که از همان ابتدا می دانستم تهیه اش ریسک بالایی دارد.
وقتی می خواهم کمدی بسازم سرمایه گذاران زیادی ابراز تمایل برای همکاری می کنند ولی برای ملودرام، همه سرمایه گذاران اصطلاحا به پستو می روند به همین دلیل من رها را تقریبا با سرمایه شخصی خودم ساختم ولی می دانستم که ریسک هم خواهد داشت.
هر کمدی ای نمی فروشد
برای من یک کلیتی مهم است و بر آن اساس سعی می کنم با استراتژی درست کار کنم. این که شما کمدی کار کنید هم الزاماً به معنای موفقیت تضمینی در گیشه نیست.کمااین که پارسال تعدادی از کمدی ها خوب نفروختند.
تماشاگران فیلم ایرانی تعداد مشخص و محدودی هستند
وقتی درباره تماشاگر فیلم ایرانی صحبت می کنیم منظورمان ۸۵ میلیون جمعیت ایران نیست. این ۸۵ میلیون شاید سالی چند بار شهربازی یا رستوران بروند ولی قطعا همه آنها در طول سال سینما نمی روند.کل مخاطبان سینمای ایران در سال گذشته حدود ۳۵ میلیون نفر بوده که تعدادی از آنها چند بار در طول سال سینما رفته اند و مثلا از فیلمی خوششان آمده و چند بار آن را در اکران تماشا کرده اند.پس ما در مورد جمعیت آماری محدود و مشخصی صحبت می کنیم که مخاطب سینما هستند.
بدون شهاب حسینی فیلم «رها» ساخته نمی شد
در سال های اخیر تولید سریال برای شبکه نمایش خانگی باعث شده تعداد زیادی از بازیگران ما جذب این سریال ها شوند و ما برای تولید فیلم سینمایی با مشکل کمبود بازیگر مواجه شده ایم.برای فیلمی که با دغدغه های اجتماعی قرار است ساخته شود حضور بازیگرانی از جنس شهاب حسینی خیلی می تواند تعیین کننده باشد. من در اختتامیه جشنواره فجر هم گفتم که بدون شهاب حسینی ،«رها» ساخته نمی شد. برای چنین فیلمی ما به حضور یک ستاره احتیاج داشتیم. از روز اول هم که با آقای فرهمندکارگردان فیلم صحبت های اولیه را می کردیم روی این موضوع توافق داشتیم که حتما باید در این فیلم، هم برای نقش توحید و هم کاراکتر ثریا باید استار داشته باشیم. برای بقیه پرسوناژها هم سراغ بچه ها تئاتر رفتیم.
هیچ کس نمی گوید فیلم ما بد است
برای فیلم رها،شخصا انتظار استقبال و فروش بیشتری داشتم.ما مشکل اطلاع رسانی و تبلیغات داریم.تلویزیون که اساساً با این نوع سینما میانه ای ندارد.ارگان های دیگر هم کمکی نکردند.ارشاد هم هیچ کمک و حمایتی از ما نکرد.در بحث تبلیغات شهری هم در همه جای جهان برای کالای فرهنگی بستری برای تبلیغ و اطلاع رسانی وجود دارد ولی در این جا تفاوتی میان چیپس و فیلم نیست.مجموعه این ها باعث می شود مخاطب هدف مان حتی متوجه نشود که چنین فیلمی روی پرده است.هرچند در مجموع اقبال مخاطب از فیلم رها رضایت بخش است. اگر به بخش نظرهای مردمی سایت های بلیت فروشی مراجعه کنید می بینید که اکثر تماشاگران گفته اند این فیلم تلخی است ولی کسی نمی گوید فیلم بدی است و آن را نبینید.این رضایت تماشاگران برای ما اهمیت بسیاری دارد.
تماشاگران فیلم های اجتماعی را به سینما بازگردانیم
برای فیلم رها از دو سرمایه گذار که سهم کوچکی هم داشتند استفاده کردم. به آنها اطمینان دادم سرمایه شان برمی گردد( که با این فروش این اتفاق رخ می دهد) ولی سود آن چنانی نخواهید کرد.در عوض من حتما از شما به عنوان سرمایه گذار برای فیلم کمدی استفاده خواهم کرد.
در سال های گذشته نسبت به سینمای اجتماعی کم لطفی های زیادی شد.مجموعه این ها برای سرمایه گذار شائبه ایجاد می کند که از سرمایه گذاری در فیلم اجتماعی پرهیز کند چون در این سال ها دیده که چه اتفاقی برای مثلا «قاتل و وحشی» یا «علت مرگ : نامعلوم» رخ داده است.اگر شرایط تغییر کند و فرضا «پیر پسر» به درستی اکران شود و اکران فیلم اجتماعی سامان بیابد سرمایه گذاران هم ترغیب به حضور در این عرصه می شوند.
در ۳ سال گذشته ما بخشی از مخاطبان سینمای اجتماعی را فراری دادیم وگرنه قبلاً فیلم های اصغر فرهادی و سعید روستایی با اقبال تماشاگران مواجه می شدند ما آن تماشاگر را از دست دادیم و زمان می برد تا دوباره پایش را به سینما باز کنیم.