شاید بتوان تغییر مسیر واضح بازارها را مهم‌ترین سورپرایز اقتصادی مذاکرات نامید. پیشروی بورس و افول دلار و طلا نشانه‌‌‌ای متقن از تحولات اخیر است؛ تحولاتی که اگرچه منتج به روایت‌‌‌های قطعی نیست، اما بر پیشرفت گفت‌وگوهای سازنده تاکید همه‌جانبه دارد. بررسیهای آماری نشان می‌دهد، از ۲۳فروردین و آغاز دور نخست مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا به میانجی‌گری عمان تا پایان دور سوم این گفت‌وگوها بورس ۱۱درصد بازدهی کسب کرده، این در حالی است که طی همین برش زمانی، دلار آزاد ۱۵درصد و طلای ۱۸عیار ۱۲درصد کاهش قیمت را تجربه کردند. بازدهی ۱۱درصدی بورس از این منظر مهم ارزیابی می‌شود که بازدهی این بازار در سال گذشته تنها ۲۳درصد ثبت شد.
از این‌رو نباید از تبعات مثبت گفت‌وگوهای هسته‌‌‌ای بر روند بازارها غافل ماند. در سال‌های اخیر بورس فرصت‌‌‌های زیادی را از دست داده و در نتیجه با چالش‌‌‌ها و مشکلات عدیده‌‌‌ای دست‌وپنجه نرم می‌کند؛ انواع ریسک و نااطمینانی در بازار پرسه می‌‌‌زند و بنگاه‌‌‌های بورسی با ناترازی انرژی مواجه‌اند. از سویی بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران به این بازار به مشکلی جدی بدل شده است. دقیقا در همین مسیر، امکان سرمایه‌گذاری و ورود پول به این بازار طی ماه‌‌‌های گذشته همچون تردیدی بزرگ به ایفای نقش پرداخته است. بررسیهای «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد، از سال ۱۴۰۰ تا پایان ۱۴۰۳، بورس نسبت به بازارهای دلار و سکه و طلا عملکرد ضعیفی را به نمایش گذاشته است.
حتی در سال ۱۴۰۱ که بازدهی شاخص کل به حدود ۴۴درصد رسیده بود، سکه توانست کارنامه‌‌‌ای با عملکرد مثبت ۱۳۲درصدی را به ثبت برساند و دلار آزاد عایدی ۸۳درصدی را به دست سرمایه‌گذاران خود بسپارد. روند فرسایشی بورس و حضور گسترده فروشندگان در سمت عرضه طی سال‌های اخیر حاکی از آن است که معامله‌‌‌گران عمدتا شاهد ریزش سرمایه خود در بخش مولد اقتصاد کشور بودند.
از این‌رو تکرار عملکرد بورس، مشابه آنچه در سال‌های گذشته رخ داده، عملا برای سرمایه‌گذاران امکان‌پذیر نیست. همان‌طور که مشاهده کردیم، بازار سهام حتی ۱۴۰۴ را هم برخلاف سال‌های قبل در ابتدای فروردین پرقدرت آغاز نکرد، اما در ادامه و در راستای خوش‌بینی‌‌‌های سیاسی، ورق بورس برگشت. به این ترتیب آنچه به‌طور مشخص می‌‌‌توان بر آن تاکید کرد این است؛ در صورتی که تغییرات جدی در وضعیت متغیرهای اثرگذار بر بازار سهام رخ ندهد، در سناریویی خوش‌بینانه، بورس دنباله‌رو ۱۴۰۳ خواهد بود. این در حالی است که بازار سهام از ظرفیت‌‌‌های قابل‌توجهی برای جذب منابع مالی برخوردار است. کارشناسان بازار سرمایه معتقدند؛ بورس تهران از سوی مجموعه‌‌‌ای از عوامل تهدید می‌شود که مانع روانه‌‌‌شدن جریان تقاضا به سمت این بازار است. با توجه به اینکه وضعیت نامشخص و ابهامات حاکم بر روابط خارجی کشور بهعنوان مهم‌ترین مانع ورود سرمایه عمل کرده است، این مهم میتواند نقشی تعیین‌کننده در احیای بازار سرمایه ایفا کند.
بورس سومین شنبه را هم صعودی آغاز کرد. برخلاف شنبه‌‌‌های قبل از مذاکره که بورس در مسیر نزولی حرکت می‌‌‌کرد، حالا در روزهای گذشته متفاوت و شگفتی‌‌‌‌ساز عمل کرده است. اما نکته مهمی که باید به آن اشاره کرد این است که با توجه به اینکه رونق اخیر بورس متاثر از فروکش ریسک‌های سیاسی رخ داده، این متغیر میتواند همچون تیغ دولبه عمل کند. شاخص کل بورس روز گذشته با رشد ۰.۴۸درصدی به سطح ۳میلیون و ۱۵۱هزار واحد رسید. برخی کارشناسان بازار سرمایه با ابراز نگرانی از اثرپذیری بالای بورس از متغیرهای سیاسی می‌‌‌گویند؛ هرگونه اختلال در پیشرفت مذاکرات هسته‌‌‌ای کشور، بازار سهام را از مسیر صعودی منحرف می‌کند.
به‌خصوص اینکه در چنین فضایی بازارهای ارز و طلا مجددا به صدر تقاضا بازمی‌گردند؛ امری که به نوبه خود میتواند پول را به‌سرعت از تالارشیشه‌‌‌ای خارج و به سمت بازارهای موازی هدایت کند. از ۲۳فروردین زیر پوست بورس تهران تحرکات جالب‌‌‌توجهی رقم خورده است. شاخص کل در پی کف‌شکنی‌‌‌های دلار آزاد، توانست از سقف تاریخی خود عبور کند و به‌راحتی کانال ۳میلیون واحدی را به دست آورد. به‌‌‌نظر می‌رسد بخشی از این تحرکات را باید در سایه ریزش طلا و سکه طی روزهای اخیر بررسی کرد و بخشی از آن را به عوامل درونی مرتبط با جاماندگی بورس از بازارهای رقیب نسبت داد. نکته حائز اهمیت در این میان آن است که هم «ریزش بازارهای موازی» و هم «جاماندگی»، هر دو تحت‌تاثیر ریسک‌های سیاسی اتفاق افتاده‌‌‌اند.
اگرچه هنوز نتیجه دقیقی از مذاکرات هسته‌‌‌ای کشور به دست نیامده، اما گمانه‌‌‌زنی‌‌‌ها و سیگنال‌‌‌های رسمی و غیررسمی حاکی از پیشرفت در فرآیند گفت‌وگوهاست؛ موضوعی که در ارزش معاملات بازتاب پیدا کرد و سبب شد این سنجه آماری با تداوم رشد همراه شود و گام بلندی به سمت تثبیت در بالای سطح ۲۰هزار میلیارد تومان بردارد؛ سطحی که از نظر بسیاری از تحلیلگران به عنوان سطحی جذاب و مهم شناخته شده و عبور از آن، نشانه‌‌‌ای از تغییر انتظارات در بازار تلقی می‌شود. بنابراین می‌‌‌توان این‌‌‌چنین استنباط کرد که این آیتم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تابلوخوانی که همواره برای تحلیل شرایط بازار مورد رصد قرار می‌‌‌گیرند، وضعیت مناسبی را مخابره می‌کنند. هرچند تحلیگران معتقدند؛ هنوز پول از سایر بازارها به بورس وارد نشده، اما به هر حال به نظر می‌رسد بازار سرمایه بهعنوان یک پناهگاه تورمی در وضعیتی قرار دارد که میتواند مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار بگیرد. در کنار عقب‌نشینی قیمتی دلار و طلا، اختلاف نرخ دلار توافقی و دلار آزاد، یکی از متغیرهایی است که مورد توجه اهالی بازار است.
این اختلاف قیمتی که با رشد قیمت دلار و تب بالای بازار ارز، به بیش از ۵۰درصد در اواخر سال گذشته رسیده بود، اکنون با کاهش قیمت دلار غیررسمی به حدود ۱۵درصد سقوط کرده است. همواره بورس به کاهش اختلاف قیمت در این دو شاخص دلاری واکنش نشان داده است. هرچقدر این اختلاف، کاهش بیشتری را تجربه کند و حتی سیاستگذار اقتصادی به سمت تک‌نرخی شدن ارز پیش رود، بورس واکنش قوی‌تری نشان خواهد داد. به‌خصوص اینکه طی سال گذشته اختلاف بالای این دو شاخص ارزی به‌ویژه در نیمه اول سال سبب شد ضمن رشد بهای تمام‌شده شرکت‌ها با دلار آزاد، درآمد شرکت‌ها مطابق با دلار نیمایی و بعد از آن دلار توافقی رشد کند.
از این رو حاشیه سود صنایع عمدتا کاهشی بود. اما در پاییز همزمان با کاهش این اختلاف شاهد بودیم که حاشیه سود عمده نمادهای بازار به شکل قابل‌توجهی افزایش یافت. با این حال، در سال جدید، با فرض ثبات نسبی قیمت دلار توافقی، حاشیه سود شرکت‌های بورس به‌خصوص صنایع کوچک بهبود خواهد یافت. افزون بر آن پتانسیل همزمان کاهش نرخ بهره بدون ریسک و رشد قیمت دلار در بازار توافقی نسبت به قبل بیشتر شده است. همچنین بازگشایی مثبت نماد خودرو طی هفته گذشته نشان داد که بازار همچنان به ادامه روند مذاکرات سیاسی خوش‌بین است و این احتمال وجود دارد که بتوان تارگت‌‌‌های جدیدتری را نیز برای نماگر اصلی مدنظر قرار داد.
درحالی بورس با عبور از سقف تاریخی اخیر نسبت قیمت به سود یا P/E حدود ۸واحد را تجربه می‌کند که این نسبت در ۱۹دی‌‌‌ماه سال قبل با مقاومت۸واحدی مواجه شده بود. از این نظر امکان دارد، شاخص بورس به‌ویژه نمادهای شاخص‌‌‌ساز به دلیل رشد بالاتر نسبت به میانگین بازار، وارد روند اصلاح شوند و فرصت ورود سرمایه‌‌‌های تازه‌نفس را فراهم کنند. اما اگر خوش‌بینی‌‌‌ها افزایش یافته و شاهد ترافیکی از اخبار مثبت باشیم، ممکن است، روندی مانند پاییز سال گذشته همراه با رشد قدرتمند را در شاخص کل مشاهده کنیم؛ چرا که نسبت قیمت به سود ۸واحدی نیز در شرایطی که از ثبات سیاسی و اقتصادی نشات گرفته نشان‌‌‌دهنده ارزندگی بیشتر است. به‌خصوص آنکه با ثبات قیمت ارز، دو پتانسیل دیگر نیز پیشروی بازار است.
اول آنکه ارزش دلاری بورس افزایش یافته و دارایی سهامداران در کوتاه‌‌‌مدت به صورت دلاری رشد خواهد کرد. بهبود ارزش دلاری، میتواند ذهنیت اهالی بورس را نسبت به فضای معاملات تعدیل کند. همچنین با کاهش قیمت ارز، احتمال آن که اختلاف نرخ دلار توافقی و آزاد به حداقل برسد وجود دارد، از این نظر حاشیه سود شرکت‌ها در بهار بهبود خواهد یافت و این موضوع در صورت‌های مالی شرکت‌ها دیده خواهد شد. با این تفاسیر هنوز نیمی از نمادهای بازار طی سال‌جاری از روند صعودی بی‌‌‌نصیب مانده‌‌‌اند که برخی از آنها ضمن ارائه گزارش‌‌‌های خوب ماهانه P/E آینده‌‌‌نگر پایینی دارند. از این رو به نظر تحلیلگران سرمایه‌گذاری در این نمادها میتواند بازدهی بهتری را برای سبدهای سهام به ارمغان آورد.
