به گزارش سرویس فرهنگی تابناک، در جهانی که نبردهای سیاسی، فرهنگی و هویتی بیش از هر زمان دیگری در بستر رسانه‌ها و گفتمان‌های عمومی جریان دارد، مفاهیم بنیادینی چون «هویت» و «تاریخ» نه‌فقط در عرصه دیپلماسی و روابط بین‌الملل، بلکه در زندگی روزمره کودکان نیز معنا و پیامدهای گسترده‌ای یافته‌اند. از این منظر، خلیج فارس تنها یک نام جغرافیایی نیست، بلکه گره‌خورده با ریشه‌های هویتی یک ملت و نماد استمرار تاریخی و فرهنگی ایرانیان در طول هزاران سال است؛ نامی که بارها در متون تاریخی، اسناد بین‌المللی، نقشه‌های کهن و آثار فرهنگی، به‌عنوان یکی از عناصر کلیدی وحدت ملی ایرانیان ثبت و ضبط شده است.
تحریف این نام به‌وسیله برخی کشورهای عربی و پافشاری بر عنوان جعلی «خلیج عربی» نه‌فقط یک اقدام غیردوستانه در عرصه روابط بین‌الملل است، بلکه از دیدگاه حقوق کودک، تلاشی خطرناک برای تهدید حق کودکان ایرانی بر «هویت ملی» محسوب می‌شود؛ حقی که به‌صراحت در اسناد معتبر بین‌المللی مانند پیمان‌نامه حقوق کودک (مصوب ۱۹۸۹) و نیز قوانین اساسی و ملی کشورها به رسمیت شناخته شده است. کودکان امروز، وارثان حافظه تاریخی ملت‌ها هستند و اگر این حافظه در جریان تحریف‌های سیاسی و فرهنگی دچار آسیب شود، نسل‌های آینده با فقدان یا ابهام در درک از خود، ملیت، تاریخ و جایگاه سرزمینی‌شان روبه‌رو خواهند شد. از منظر روان‌شناسی رشد، هویت ملی بخشی مهم از فرایند شکل‌گیری شخصیت کودکان است. کودکانی که در معرض داده‌های متناقض هویتی قرار می‌گیرند، ممکن است دچار گسست‌های روانی، ضعف در تعلق خاطر به سرزمین مادری و کاهش حس افتخار نسبت به پیشینه خود شوند.
در چنین بستری، وظیفه دولت‌ها، نهادهای آموزشی، رسانه‌ها و والدین، دفاع آگاهانه، منطقی و علمی از حقیقت تاریخی «خلیج فارس» به‌مثابه بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت کودکان ایرانی است. این یادداشت کوتاه می‌کوشد با رویکردی بین‌رشته‌ای، پیامدهای روانی، اجتماعی، فرهنگی و حقوقی تحریف نام خلیج فارس بر حق بر هویت کودکان ایرانی را تحلیل کند و از خلال بررسی تازه‌ترین داده‌های سیاسی، آموزشی و رسانه‌ای، ضرورت اقدام هماهنگ و سیاست‌گذاری کلان برای حفاظت از این حق بنیادی را نشان دهد. خلیج فارس، نه‌تنها یک پهنه آبی است، بلکه نمادی از هویت، تاریخ و فرهنگ ملت ایران محسوب می‌شود. این منطقه با پیشینه‌ای غنی و اهمیت استراتژیک، نقش بسزایی در شکل‌گیری هویت ملی ایرانیان ایفا کرده است. کودکان به‌عنوان آینده‌سازان کشور، نیازمند آشنایی عمیق با این میراث گران‌بها هستند تا بتوانند هویت ملی خود را درک و حفظ کنند. با این حال، برخی کشورهای عربی با استفاده از نام جعلی «خلیج عربی» تلاش می‌کنند تا هویت تاریخی این منطقه را تحریف کنند. این اقدام نه‌تنها تجاوزی به تاریخ و فرهنگ ایران است، بلکه می‌تواند تأثیرات منفی عمیقی بر هویت کودکان ایرانی داشته باشد.
۱- اهمیت خلیج فارس در هویت ملی کودکان؛ خلیج فارس با تاریخچه‌ای کهن و جایگاه ویژه در فرهنگ ایرانی، یکی از ارکان هویت ملی محسوب می‌شود. آشنایی کودکان با این منطقه، آن‌ها را با مفاهیم مهمی چون تاریخ، فرهنگ و جغرافیای کشورشان آشنا می‌سازد. این آشنایی می‌تواند از طریق آموزش در مدارس، برنامه‌های فرهنگی و رسانه‌ها تقویت شود.
۲-تأثیر تحریف نام خلیج فارس بر هویت کودکان؛ استفاده از نام جعلی «خلیج عربی» توسط برخی کشورهای عربی، تلاشی برای تحریف تاریخ و فرهنگ ایران است. این اقدام می‌تواند باعث سردرگمی کودکان در درک هویت ملی‌شان شود و احساس تعلق آن‌ها به کشورشان را تضعیف کند.
۳- نقش آموزش در تقویت هویت ملی؛ نظام آموزشی کشور نقش کلیدی در انتقال مفاهیم هویتی به کودکان دارد. گنجاندن مطالب مرتبط با خلیج فارس در کتب درسی، برگزاری برنامه‌های فرهنگی و آموزشی و تشویق کودکان به مطالعه و تحقیق درباره این منطقه، می‌تواند در تقویت هویت ملی آن‌ها مؤثر باشد.
۴- تأثیر رسانه‌ها و فضای مجازی؛ رسانه‌ها و فضای مجازی ابزارهای قدرتمندی در انتقال مفاهیم فرهنگی و هویتی هستند. تولید محتوای مناسب برای کودکان درباره خلیج فارس، از جمله فیلم‌ها، انیمیشن‌ها و بازی‌های آموزشی، می‌تواند به درک بهتر آن‌ها از اهمیت این منطقه کمک کند.
۵- مسئولیت والدین و جامعه؛ والدین و جامعه نقش مهمی در شکل‌گیری هویت کودکان دارند. تشویق کودکان به مطالعه درباره خلیج فارس، بازدید از موزه‌ها و شرکت در برنامه‌های فرهنگی مرتبط، می‌تواند در تقویت هویت ملی آن‌ها مؤثر باشد.
حق بر هویت، از مهم‌ترین حقوق بنیادین کودکان است؛ حقی که نه‌فقط شامل نام، تابعیت و پیشینه خانوادگی آن‌ها می‌شود، بلکه متضمن آشنایی با عناصر اساسی سازنده‌ی هویت ملی، فرهنگی و تاریخی آنان است. خلیج فارس، در جایگاه یکی از نمادهای تاریخی، فرهنگی و جغرافیایی ایران، بخشی لاینفک از این هویت محسوب می‌شود و تحریف نام آن، تجاوزی به خاطره جمعی، شرافت تاریخی و هویت فرهنگی ملت ایران است؛ تجاوزی که در بلندمدت می‌تواند کودکان را از خویشتن فرهنگی و ملی‌شان دور ساخته و نسلی بی‌ریشه، منفعل و بی‌تعلق به بار آورد. بر اساس مفاد ماده ۸ پیمان‌نامه حقوق کودک، دولت‌ها موظف‌اند تمام تدابیر لازم را برای حفظ هویت کودکان و جلوگیری از نقض آن اتخاذ کنند. بنابراین، بی‌تفاوتی نسبت به تحریف‌هایی چون «خلیج عربی»، مصداقی روشن از نقض تعهدات بین‌المللی ایران در حوزه حقوق کودک است. در عین حال، این موضوع باید به‌مثابه یک اولویت راهبردی در سیاست‌گذاری‌های آموزشی، فرهنگی و رسانه‌ای کشور مورد توجه قرار گیرد؛ چراکه در جهانی با جنگ‌های شناختی، دفاع از هویت کودکان، دفاع از امنیت ملی است.
پیشنهاد می‌شود:
۱. محتوای آموزشی مدارس در همه مقاطع، با هدف تقویت آگاهی تاریخی و جغرافیایی درباره خلیج فارس بازنگری و غنی‌سازی شود؛
۲. تولید محتوای کودک‌محور در رسانه‌های دیداری و مجازی با محوریت «خلیج فارس» به‌صورت هدفمند توسعه یابد؛
۳. دیپلماسی عمومی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، دفاع از نام تاریخی خلیج فارس را به‌مثابه دفاع از حقوق کودکان مطرح و در مجامع بین‌المللی پیگیری کند.
در نهایت، فرزندان این سرزمین، شایسته آن‌اند که با غرور و آگاهی، تاریخ خود را بشناسند و با افتخار، از خلیج همیشه فارس سخن بگویند. حفظ این حق، نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت تاریخی، حقوقی و انسانی است.
محمدمهدی سیدناصری حقوقدان، مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان
