خبرگزاری مهر، گروه استانها: در سال‌های اخیر، کاهش نرخ باروری و زایمان در ایران به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های ملی تبدیل شده است. همزمان با اجرای برنامه‌های «جوانی جمعیت»، توجه به موانع پنهان این مسیر، از جمله ترس از زایمان طبیعی، اهمیت بیشتری یافته است.
مطالعات متعدد نشان داده‌اند که عوامل روانی همچون اضطراب، ترس و نگرانی از زایمان، نه تنها به افزایش بی‌رویه سزارین منجر شده، بلکه گاهی موجب کاهش تمایل به فرزند آوری در زنان شده است. از این‌رو، کاهش ترس از زایمان به عنوان راهکاری مؤثر برای مقابله با این چالش مورد توجه قرار گرفته است.
ضرورت ارتباط میان پژوهش و جامعه
پژوهشگر و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی گلستان، در نشست تخصصی معاونت تحقیقات این دانشگاه بر اهمیت انتقال یافته‌های پژوهشی به جامعه تأکید کرد.
نرجس سادات برقعی گفت: نتایج تحقیقات دانشگاهی نباید تنها در قالب مقالات تخصصی بماند، بلکه باید با زبان ساده و از طریق رسانه‌ها به اطلاع عموم مردم برسد.
برقعی با ابراز تأسف از فاصله میان یافته‌های علمی و رسانه‌های عمومی، این نقیصه را یکی از موانع ارتقا سلامت جامعه دانست.
ترس از زایمان، مانعی جدی در مسیر فرزندآوری
برقعی یکی از چالش‌های مهم در حوزه جوانی جمعیت را ترس از زایمان طبیعی معرفی کرد.
وی اظهار کرد: در مطالعه‌ای روی ۱۱ زن نخست‌باردار در گرگان، مشخص شد که ۷۷.۲ درصد آنان ترس متوسط یا خفیف از زایمان داشتند، ۱۸.۵ درصد دچار ترس بالینی بودند و ۴.۳ درصد نیز فوبیای زایمان داشتند.
وی افزود: ترس‌های شدید می‌تواند به بروز اختلالات روانی از جمله کابوس‌های شبانه، انکار بارداری و حتی ختم خودخواسته بارداری منجر شود. بنابراین یکی از اهداف راهبردی در برنامه جوانی جمعیت، کاهش ترس از زایمان و پیامدهای ناگوار آن است.
تجربه موفق مداخلات آنلاین در دوران کرونا
در بحبوحه همه‌گیری کرونا، برقعی و تیم پژوهشی‌اش آموزش‌های شناختی-رفتاری (CBT) را به صورت آنلاین برای مادران باردار ارائه کردند. نتایج این مداخلات چشمگیر بود؛ به‌طوری که میانگین نمره ترس از زایمان از ۷۴ به ۵۴ کاهش یافت.
برقعی تأکید کرد: آموزش‌های معمولی دوران بارداری در مراکز سلامت، به طور معناداری در کاهش ترس مؤثر نیستند و باید به سمت آموزش‌های تخصصی و هدفمند حرکت کنیم.
مداخلات تخصصی برای مادران با ترس شدید ضروری است
برقعی با اشاره به اهمیت شناسایی به موقع مادران دارای فوبیای زایمان گفت: این دسته از مادران باید به مراکز تخصصی ارجاع داده شوند تا با مشاوره‌های حرفه‌ای تحت درمان قرار گیرند.
وی افزود: ترس درمان‌نشده می‌تواند پیامدهای جدی از جمله زایمان زودرس، وزن پایین نوزاد و بستری شدن در NICU را به دنبال داشته باشد.
اصلاح سبک زندگی، حلقه گمشده سلامت بارداری
یکی دیگر از عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی گلستان، در مطالعه‌ای دیگر به نقش شاخص توده بدنی (BMI) مادران باردار در پیامدهای بارداری پرداخت.
بی‌بی هاجر زحمتکش اظهار کرد: بررسی داده‌های ۷۰۳ مادر نخست‌زا نشان داد که شاخص توده بدنی با نوع زایمان، فشار خون بارداری، دیابت بارداری و وزن نوزاد ارتباط معناداری دارد.
زحمتکش بر ضرورت اصلاح سبک زندگی پیش از بارداری تأکید کرد و گفت: مادران باید پیش از اقدام به بارداری، وزن خود را مدیریت کرده و از مراقبت‌های پیش از بارداری بهره‌مند شوند.
نقش مراقبت‌های پیش از بارداری در تضمین سلامت مادر و نوزاد
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی گلستان با اشاره به خدمات مراقبت‌های پیش از بارداری در مراکز جامع سلامت گفت: این مراقبت‌ها که به صورت رایگان ارائه می‌شود، فرصت ارزشمندی است تا مشکلات زمینه‌ای شناسایی و رفع شود و مادران بارداری سالم و بی‌خطر را تجربه کنند.
وی در توضیح شاخص توده بدنی (BMI) افزود: BMI معیاری مهم در تعیین خطر عوارض بارداری است و در اولین مراقبت‌های دوران بارداری محاسبه می‌شود. در این مطالعه، میانگین BMI مادران ۲۴.۵ و میانگین سن آن‌ها ۲۴.۵ سال بود.
راهی به سوی فرزندآوری سالم
برآیند نتایج دو پژوهش ارائه شده در دانشگاه علوم پزشکی گلستان نشان می‌دهد که برای تحقق اهداف برنامه جوانی جمعیت، باید به دو محور مهم چون کاهش ترس از زایمان طبیعی از طریق مداخلات آموزشی تخصصی و اصلاح سبک زندگی زنان در سنین باروری توجه شود.
برقعی و زحمتکش هر دو تأکید کردند که اگر مداخلات علمی به درستی در سیاست‌های سلامت ادغام شود، نه تنها میزان سزارین‌های غیرضروری کاهش می‌یابد، بلکه سلامت جسمی و روانی مادران و نوزادان بهبود چشمگیری پیدا خواهد کرد. از سوی دیگر، آگاهی‌بخشی عمومی درباره نتایج پژوهش‌های معتبر دانشگاهی، می‌تواند جامعه را به سمت پذیرش تغییرات مثبت در رفتارهای مرتبط با بارداری سوق دهد.
بنابراین، توجه به ترس‌های پنهان مادران، ارتقا آموزش‌های تخصصی دوران بارداری و فرهنگ‌سازی گسترده درباره اهمیت سلامت پیش از بارداری، می‌تواند زمینه‌ساز افزایش زایمان‌های طبیعی، کاهش عوارض بارداری و در نهایت تقویت روند جوانی جمعیت در کشور باشد.
