همشهری آنلاین - گروه سیاسی: روز یکشنبه بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در کنفرانس سیاست بین‌المللی JNS اظهارات مهمی درباره برنامه هسته‌ای ایران مطرح کرد. او تاکید کرد که اسرائیل به هیچ وجه اجازه غنی‌سازی اورانیوم به ایران را نخواهد داد. این سخنان در حالی بیان شد که روز گذشته، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، بار دیگر از پیشرفت مذاکرات با ایران سخن گفت و عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، در توییتی با لحنی مسالمت‌آمیز از مذاکرات با آمریکا استقبال کرد. ترامپ پس از گفت‌وگوی تلفنی اخیر خود با نتانیاهو، اعلام کرده بود که هر دو در یک موضع مشترک قرار دارند. اما آیا این موضع مشترک صرفا تکرار این جمله است که ایران نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد، یا در عمل هر یک مسیر متفاوتی را دنبال می‌کنند؟ احتمال استقلال ژئوپلیتیک اسرئیل از آمریکا و پیامدهای این تحولات بر برنامه هسته‌ای ایران چقدر است؟
موضع مشترک ظاهری و مسیرهای متفاوت
ترامپ و نتانیاهو در ظاهر بر این نکته توافق دارند که ایران نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد. با این حال، اظهارات اخیر نتانیاهو در کنفرانس اتحادیه خبری یهود (JNS) نشان‌دهنده تفاوت عمیق در رویکردهای عملی آن‌هاست. نتانیاهو اعلام کرد که اسرائیل در حمله به حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله، هیچ هماهنگی با آمریکا نداشته است. این موضوع نشانه‌ای از تمایل اسرائیل به اقدام مستقل است.
اسرائیل: قدرت مستقل یا همچنان وابسته به آمریکا؟
سخنان نتانیاهو در کنفرانس خبری اتحادیه یهود و اقدام مستقل اسرائیل در حمله به نصرالله، این فرضیه را تقویت می‌کند که اسرائیل در حال بازتعریف نقش ژئوپلیتیک خود به‌عنوان یک قدرت مستقل است. یدیعوت آحارونوت (۱۷ آوریل ۲۰۲۵) گزارش داد که نتانیاهو در سفر اخیر خود به واشنگتن، خواستار حملات مشترک به تاسیسات هسته‌ای ایران شده بود، اما ترامپ این پیشنهاد را رد کرد و بر دیپلماسی تأکید کرد. این رد درخواست، همراه با تحویل ۳ فروند جنگنده اف-۳۵ دیگر به اسرائیل در هفته گذشته، نشان می‌دهد که اسرائیل همچنان از نظر نظامی به آمریکا وابسته است، اما در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک خود به‌سمت استقلال حرکت می‌کند.
از دوره باراک اوباما، نتانیاهو بارها مذاکرات هسته‌ای با ایران را اشتباه خوانده است. او در سخنرانی خود در کنگره آمریکا در سال ۲۰۱۵ (ایندیپندنت، ۴ مارس ۲۰۱۵) هشدار داده بود که توافق اوباما با ایران، این کشور را به تسلیحات هسته‌ای مجهز خواهد کرد. اکنون، به نظر می‌رسد که نتانیاهو دیگر به تصمیمات آمریکا اهمیتی نمی‌دهد. او مدعی شده است: دلیل اینکه ایران سلاح هسته‌ای ندارد، این است که دولت‌های متوالی تحت رهبری نخست‌وزیر من اقداماتی پی‌درپی انجام داده‌اند که من در اینجا وارد جزئیات آنها نمی‌شوم، اما همین اقدامات باعث شد که ایران حدود ۱۰ سال از جایی که فکر می‌کرد ۱۰ سال پیش باشد، عقب بیفتد. آنها قبلا فکر می‌کردند که یک زرادخانه هسته‌ای خواهند داشت، اما اکنون ندارند.
احتمال حمله مستقل اسرائیل و پیامدها
آیا اسرائیل می‌تواند به‌تنهایی به تاسیسات هسته‌ای و موشکی ایران حمله کند؟ نتانیاهو در صحبت‌های روز یکشنبه اذعان داشت که اتفاقا در مواجهات نظامی سال گذشته با ایران محاسبات موشک‌های بالستیک ایران را هم کرده بود و نگرانی داشتند. او در صحبت‌های خود درباره عملیات ترور سیدحسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان و محاسبات شرایط پس از آن گفته «دو نکته مطرح شد: اول این که آیا باید به آمریکایی‌ها اطلاع بدهیم یا نه؟ من گفتم نه، نیازی نیست و نباید بگوییم. دوم این که باید درباره پیامدهای جدی این کار فکر کنیم، چون ایران موشک‌های بالستیک زیادی دارد که اگر به سمت اسرائیل شلیک شوند، آسیب گسترده‌ای وارد خواهند کرد.»
یدیعوت آحارونوت (۱۷ آوریل ۲۰۲۵) گزارش داد که اسرائیل برای حمله به سایت‌های نطنز و فردو به بمب‌های سنگرشکن ۱۴ هزار کیلوگرمی نیاز دارد که تنها آمریکا می‌تواند تامین کند. این وابستگی نظامی، توانایی اسرائیل برای اقدام مستقل را محدود می‌کند. با این حال، اسرائیل در سال‌های اخیر نشان داده که می‌تواند عملیات‌های مخفی را به‌صورت مستقل انجام دهد. برای مثال، حملات سایبری به بندر رجایی در سال ۲۰۲۰ (واشنگتن پست، ۱۹ مه ۲۰۲۰) و عملیات علیه تاسیسات موشکی ایران در سوریه در سپتامبر ۲۰۲۳ نمونه‌های پرحرف‌وحدیث رویارویی‌های ایران و اسرائیل بوده‌اند.
در مقابل، برخی تحلیلگران معتقدند که مذاکرات ایران و آمریکا ممکن است صوری باشد و در پشت پرده، توافق برای حمله محدود به تاسیسات ایران شکل گرفته باشد. نیوزویک (۲۴ آوریل ۲۰۲۵) گزارش داد که اسرائیل از نظر تاریخی تمایل به خرابکاری در مذاکرات هسته‌ای ایران دارد، همان‌طور که عباس عراقچی در توییت ۲۳ آوریل ۲۰۲۵ به آن اشاره کرد. اما اظهارات ترامپ در ۱۷ آوریل ۲۰۲۵ (نیویورک تایمز) که گفت از حملات اسرائیل به ایران حمایت نخواهد کرد، این فرضیه را تضعیف می‌کند.
نقش‌آفرینی اسرائیل در نظم جدید خاورمیانه
اسرائیل با این دیدگاه که ایران به‌علت تضعیف حماس و حزب‌الله از قدرت سابق برخوردار نیست، به‌دنبال ایفای نقش فعال‌تری در نظم جدید خاورمیانه است. نتانیاهو در کنفرانس اخیر اعلام کرد که اقدامات اسرائیل طی سال‌ها، برنامه هسته‌ای ایران را حدود یک دهه به تاخیر انداخته است. این ادعا با گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (فوریه ۲۰۲۵) که ایران را در آستانه تولید سلاح هسته‌ای توصیف می‌کند، در تضاد است، اما نشان‌دهنده اعتمادبه‌نفس اسرائیل در توانایی‌های خود است.
با این حال، اسرائیل نمی‌تواند به‌تنهایی نظم خاورمیانه را تغییر دهد. وابستگی نظامی به آمریکا، به‌ویژه برای تسلیحاتی مانند اف۳۵ و بمب‌های سنگرشکن، همچنان یک محدودیت بزرگ است. اگر اسرائیل به‌صورت مستقل به ایران حمله کند، احتمالا با واکنش شدید ایران مواجه خواهد شد. ایران تهدید کرده که در صورت حمله، پایگاه‌های آمریکایی در منطقه، از جمله دیگو گارسیا، را هدف قرار خواهد داد.
اسرائیل تحت رهبری نتانیاهو در حال بازتعریف جایگاه ژئوپلیتیک خود به‌عنوان یک قدرت مستقل است، اما همچنان از نظر نظامی به آمریکا وابسته است. موضع مشترک کلامی ترامپ و نتانیاهو درباره جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، در عمل با مسیرهای متفاوتی همراه شده است: ترامپ بر دیپلماسی تمرکز دارد، در حالی که نتانیاهو به‌سمت اقدامات یک‌جانبه متمایل است. حمله محدود اسرائیل به تاسیسات ایران بدون حمایت آمریکا با ریسک‌های بالایی همراه خواهد بود. مذاکرات ایران و آمریکا نیز ممکن است تحت تاثیر این تنش‌ها قرار گیرد، اما بعید است کاملا شکل ظاهری داشته باشد. اسرائیل به دنبال ایفای نقش مهمتری در خاورمیانه است، اما قطع کامل بند ناف از آمریکا در کوتاه‌مدت هم امکان‌پذیر نیست.
