فرارو- آلودگی هوای تهران سالهاست که به معنای واقعی کلمه به یک چالش بزرگ تبدیل شده است. چالشی که سال به سال وضعیت وخیم‌تری پیدا کرده و اکنون کار به جایی رسیده که در سال گذشته، تهران در برهه‌ای به آلوده‌ترین شهر جهان تبدیل شد و این مساله افزایش قابل توجه تعطیلی و دورکاری مدارس و دیگر سازمان‌ها در پایتخت را به همراه داشت.
به گزارش فرارو؛ آمار‌های رسمی حاکی از این هستند که سال به سال، شمار روز‌های پاک در تهران کاهش می‌یابد و در مقابل، بر تعداد روز‌هایی که کیفیت هوای ناسالم دارند، افزوده می‌شود. موضوعی که عملا چالش آلودگی هوای پایتخت را به نقطه نگران کننده‌ای می‌رساند.
چندی پیش علیرضا زاکانی، شهردار تهران، گفت که در نتیجه آلودگی هوای پایتخت، شش هزار نفر در سال گذشته در این شهر جان خود را از دست داده‌اند. پیش از این نیز بر اساس گزارش‌های وزارت بهداشت ایران، در سال ۱۴۰۲، آلودگی هوا عامل مرگ ۳۰.۶۹۲ نفر در کشور بوده است. از این تعداد، ۶.۹۳۹ مرگ مرتبط با تهران بوده است. گزارش‌های رسمی نشان می‌دهند که آلودگی هوا، سالانه ۱۲ میلیارد دلار خسارت اقتصادی به ایران می‌زند که از این میزان، ۲.۷ میلیارد دلار مرتبط با پایتخت است. نکته نگران کننده این است که متاسفانه میزان آلودگی هوای تهران بر اساس میانگین ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون، شش برابر بیشتر از استاندارد‌های جهانی است!
موضوعی که به عینه نشان می‌دهد تداوم روند‌های جاری، رهاوردی جز بدتر شدن بحران در تهران به همراه نخواهد داشت. آمار‌های رسمی حاکی از این هستنتد که آلودگی هوا با تحریک بیماری‌های قلبی، سکته مغزی، سرطان ریه و بیماری‌های مزمن انسداد ریه، آسیب‌های جدی را به سلامت انسان‌ها وارد می‌کند. در این راستا، در تحلیل معادله آلودگی هوای تهران و تاثیرات منفی آن بر سلامت پایتخت‌نشینان، توجه به ۳ مولفه مهم است.
بر اساس آنچه منابع رسمی از جمله شهردار تهران اعلام می‌کنند، ۲۳ نهاد رسمی در ایران متولی اجرای قانون هوای پاک هستند. قانونی که در سال ۱۳۹۶ تصویب شد با این حال، حداقل تا به امروز، نشانی از همکاری منسجم و هماهنگ میان دستگاه‌های مسوول برای اجرایی کردن این قانون مشاهده نشده است. این مساله به وضوح مورد اشاره شهردار تهران نیز بوده و وی تاکید داشته که ۲۳ نهاد دخیل در اجرای قانون هوای پاک، چندان به وظایف خود در این رابطه عمل نمی‌کنند.
اینکه چرا شاهد این حد از ناهماهنگی هستیم، خود مساله‌ای است که نهاد‌های نظارتی باید به آن ورود کنند و موانع را کنار بزنند. سال هاست که سیاست سازمانی و اینکه هر نهاد و سازمانی در ایران کارِ خود را می‌کند و خودش را در قالب طرحواره‌ای کلان‌تر می‌بیند، به یک آفت جدی در عرصه حکمرانی تبدیل شده است.
در حقیقت، انگار ما با جزیره‌هایی از سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی رو به رو هستیم که هیچ ربطی به هم ندارند و هر یک صرفا منافع خود را در نظر می‌گیرند و در این رابطه حاضر به همکاری با دیگران نیستند! رویکردی که بروندادی جز بدتر شدن بحران‌ها در حوزه‌های مختلف برای ایران تولید نکرده است. با این همه، عجیب است که نوعی اصرار پنهان و نامرئی بر تداوم روند‌ها و رویه‌های معیوب گذشته وجود دارد.
در علمِ حکمرانی همواره به این موضوع اشاره می‌شود که اگر قرار باشد یک موضوع به نحوی جدی مخاطب قرار گیرد و به آن پرداخته شود، در وهله نخست باید به مساله سیاستگذاران تبدیل شود. به بیان ساده تر، باید در قامت یک اولویت برای سیاستگذاران و نهاد‌های مسوول تبدیل شود. اینکه می‌بینیم سال به سال وضعیت بحران آلودگی هوا در پایتخت ایران بدتر می‌شود، در نوع خود یک گزاره را به ذهن متبادر می‌کند و آن هم این است که برخلاف مواضع ظاهری مسوولان، هنوز این موضوع به یک اولویت و مساله فوری در ذهن آن‌ها تبدیل نشده است و درست به همین دلیل، از یک دولت به دولتی دیگر پاسکاری می‌شود و ماهیت فرسایشی به خود گرفته است.
این مساله به یک آفت دیرینه در دیگر حوزه‌های حکمرانی ایران نیز اشاره دارد. برخی منتقدان بر این باورند که متاسفانه دولت در ایران بیش از آنکه در مقام پیش‌بینی باشد و قبل از وقوع بحران تدابیر لازم را بیندیشد، عملا در نقش آتش‌نشان ظاهر می‌شود و صرفا زمانی که کار از کار می‌گذرد و بحران‌ها به مرحله انفجار می‌رسند، در محل حاضر شده و سعی در خاموش کردن شعله‌های آتش دارد.
این جنس از نگاه از هر منظر هم که بنگریم، برای ایران حامل خسارت‌های جدی و قابل توجهی است. با این حال، هنوز نشان جدی از تغییر رویکرد‌ها در این عرصه قابل مشاهده نیست.
در نهایت باید گفت که یکی از محرک‌های اصلی آلودگی هوای پایتخت این مساله است که در طی سالیان متمادی، طرح‌های آمایشی منطقی برای توسعه کشور اجرای نشده است. کما اینکه می‌بینیم بخش قابل توجهی از صنایع آلاینده، در تهران و مناطق پیرامونی این شهر متمرکز شده‌اند و عملا بر شدت آلودگی هوای این شهر می‌افزایند.
تاکنون بار‌ها و بار‌ها مقام‌های مسوول در ایران از جمله مسعود پزشکیان، رئیس جمهور، در موضع‌گیری‌های خود تاکید کرده‌اند که تهران گنجایش جمعیت و یا صنایع بیشتر را ندارد. به بیان ساده‌تر، این شهر اکنون بیش از ظرفیت‌های خود میزبان جمعیت و صنایع گوناگون است. همین مساله سبب می‌شود تا هم شدت آلودگی هوا در آن بیشتر باشد و هم سیاستگذاران گزینه‌های محدودی را برای مقابله با این وضعیت پیش روی خود ببینند. در این میان، برخی به طور خاص به این نکته اشاره می‌کنند که مشکلات جدی اقتصادی در کشورمان سبب شده تا در سال‌های گذشته، شاهد مهاجرت گسترده از دیگر مناطق ایران به سمت تهران باشیم.
در واقع، افراد به امید یافتن کار و فرصت‌های اقتصادی به تهران مهاجرت می‌کنند. این موضوع سبب شده تا نوعی تمرکز جمعیتی غلط در پایتخت شکل بگیرد و متعاقب آن شاهد اوج گیری بحران‌هایی نظیر آلودگی هوا نیز باشیم. از این رو، بهبود شرایط اقتصادی ایران و در عین حال، تصحیح طرح‌های آمایشی با محوریت رشد و توسعه اقتصادی کشور می‌تواند به کاهش آلودگی هوا در پایتخت کمک قابل توجهی کند.
