به گزارش خبرنگار مهر، نشست هم اندیشی راهکارهای جلوگیری از حفاری‌های غیرمجاز و قاچاق اشیای عتیقه با حضور جمعی از باستان شناسان در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
جبرئیل نوکنده رئیس موزه ملی ایران در این برنامه گفت: واقعیت این است که ابعاد این پدیده شوم را برای مردم و حاکمیت روشن نکردیم حتی پیرو اتفاقی که در بندرعباس افتاد دادستان‌ها دستور دادند که اگر خبری خارج از انتظار پخش کنید تخلف است. چرا مردم و حاکمیت تخریب میراث فرهنگی را جرم عمومی نمی‌دانند؟ تخریب میراث فرهنگی امنیت سرزمین ما را تهدید می‌کند اما آن را جرم نمی‌دانند. شاید چون ما کم آموزش دادیم. به ما مدیریت میراث فرهنگی در کلاس‌های باستان شناسی یاد ندادند. قبلاً اداره معرفی و آموزش در وزارت میراث فرهنگی وجود داشت که وظیفه آموزش جامعه را داشت و جلسات آموزشی برگزار می‌کرد الان کجاست؟ اینها مسائل زیرساختی است که باید انجام شود. میراث فرهنگی آموزش دائم می‌خواهد. ما در حوزه آموزش به جامعه حتی آموزش به دانشگاهیان کم کار کرده‌ایم.
وی گفت: تخریب میراث ایران تخریب میراث بشری است یعنی ما یک مسئولیت جهانی داریم ما همه این فرصت‌ها را از دست می‌دهیم در صورتی که اگر در این زمینه کار کنیم من فکر می‌کنم به نتیجه می رسیم. هنوز دادستان شهر تهران یا دادستان‌های کشور این موضوع را جرم عمومی تلقی نمی‌کنند.
وی افزود: روزی یکی از مقامات به تپه‌ای متعلق به هزاره ششم آمد چون شکایت کرده بودیم و می‌خواست آن محوطه را ببیند. چند وقایع استخوانی را دید و با پایش به آن لگد زد و گفت که برای همین شکایت کردید دنبال چه می‌گردید؟ برخی با حداقل‌های حرفه‌ای آشنا نیستند. در کتاب‌های درسی هم آموزشی ندیده‌اند. در کتاب‌های حقوقی هم چیزی در این باره نوشته نشده است. باید حتماً ارتباط خودمان را با جامعه بین المللی زیاد کنیم.
مهرداد ملک زاده از باستان شناسان نیز در این نشست گفت: همین لحظه هم بسیاری چیزها را از دست داده‌ایم گاهی گفته می‌شود اشیا شاید اگر به موزه‌های دیگر برود امن تر است و برای نمایش و معرفی شرایط بهتری دارند اما اینکه چگونه این آثار می‌روند مهم است.
وی با بیان اینک گنج یک شیء نیست بلکه مجموعه دانش و آگاهی است که با حفاری و قاچاق برای همیشه از بین می‌رود. گفت: یک شیء برای کسی که آن را خرید و فروش می‌کند فقط یک شیء است اما برای ما باستان شناس‌ها جزئیات آن و تمام رگه‌ها و اینکه در چه مختصاتی قرار گرفته و چه پیوندهایی دارد مهم است.
ملک زاده باستان شناس گفت: برای ما این مهم هست که این شیء در چه مجموعه‌ای از مواد یا نهشته و کدام لایه خاک قرار گرفته است و این از خود شیء مهمتر است برای باستان شناسان اصلاً مهم نیست که جنس شیء کشف شده، طلا باشد یا نه. اصلاً مسخره است. شیء که از بستر خارج شده باشد برای ما دیگر حاوی اطلاعات نیست. مانند چشمی که از چشم خانه بیرون آمده است. یک شیء بزرگ زرین آنقدر اهمیت ندارد که یک سفال در یک لایه فرهنگی اهمیت دارد. شیء مهم است ولی محلی که قرار گرفته مهمتر است.
کامیار عبدی هم از باستان شناسان گفت: نسل فعلی را پوآرو و امثال اینها گرفته و برده‌اند. ذهن آنها دنبال این است که گنج پیدا کنند. باید آموزش را از بچه‌ها شروع کنیم با وزارت آموزش پرورش صحبت کنیم در طول این ۱۲ سال که به مدرسه می‌روند حداقل کلیات باستان شناسی را یاد بگیرند. روابط عمومی وزارت خانه چه کار می‌کند؟ قبلاً مجله‌ای در می‌آمد که مخاطب هدف آن مردم عادی بودند. اما الان خبری از آن نیست.
عبدی گفت: ما همه مشکلات را می‌دانیم ما اقلیت مطلق هستیم و یک دهم درصد جامعه هستیم با آدم‌های تحصیل کرده صحبت می‌کنید یا افراد عادی فرق می‌کند وقتی می‌فهمند باستان شناسی هستید می‌گویند که دنبال گنج هستید؟
وی افزود: نسل فعلی از بین رفته است برای اینکه این مشکل حل شود باید از طریق قوه قهریه و زور وارد شد. من سال ۶۹ دوره لیسانس بودم در عرض یک هفته ریختن در تمام خیابان‌های منوچهری آ اس پ همه اشیا قاچاق را وزارت اطلاعات و اشیا عتیقه جمع کرد. نصفش تقلبی بود. تا مدت‌ها قاچاق متوقف شده بود اگر هم متوقف نشده بود حفاری قاچاق به شدت کاهش یافته بود. اکنون یک عده اسم خودشان را باستان شناس می‌گذارند دیگر ما رویمان نمی‌شود بگوییم باستان شناس هستیم.
اسماعیلی جلودار نیز در این برنامه گفت: ما برای دادن راهکار باید جمع متفاوت‌تری باشیم عوض کردن تفکر مردم درباره گنجیابی به راحتی انجام نمی‌شود.وقتی محوطه حریره کیش را دیدم متوجه شدم که مردم و مجموعه به خوبی می‌داند که باید با آنجا چه کار کنند. حفاری قاچاق در حریره شاید ۵ درصد باشد. مشابه آن سیراف و جاهای دیگر با خاک یکسان شد. ما دلسوزان مختلف در نهادهای دولتی داریم اگر حلقه‌ها را جمع کنیم می‌توانیم قدرت بیشتری داشته باشیم.
مریم صباغیان دانشجوی دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه تهران هم در این نشست گفت: اگر میزان جستجوی کلید واژگان گنج یابی را در گوگل به عنوان شاخصی در نظر بگیریم که نمایانگر علاقه جامعه به گنج یابی است می‌بینیم در ۱۵ سال گذشته در ابتدا این موضوع فقط در استان‌های بزرگ وجود داشته است. در دو سال بعد نیمه غربی کشور و چند سال بعدش کل کشور درگیر می‌شود.
وی گفت: در سالهای اخیر جستجوی کلیدواژه‌های گنج یابی از وب سایت‌ها به شبکه‌های اجتماعی انتقال پیدا کرده است. بالای ۹۰ درصد محتوای گنج یابی که توسط مردم دیده می‌شود در اینستاگرام قرار دارد. چند درصد در یوتیوب و زیر یک درصد در وبسایت‌هاست.اگر کاری می‌خواهد انجام شود باید در اینستاگرام انجام شود و صفحات آنها در اینجا بسته شود. در یک بازه ۴۵ روزه می‌بینیم که به طور متوسط پست‌هایی با هشتگ دفینه روزانه یک و نیم میلیون بار دیده می‌شود. این اعداد برای کشوری با جمعیت ما یعنی فاجعه. اعداد کنار جمعیت معنی پیدا می‌کند.
وی افزود: اطلاعات هزار اکانت را درآوردیم یک شبکه متشکل است از تعدادی خوشه‌هایی که هر کدام زیرشاخه دارند. پوآرو در تابستان سال گذشته ۱.۴ میلیون دنبال کننده داشته است. یک پستش ۷ یا ۸ میلیون بار دیده شده ۴ تا پستش ۶ و خورده‌ای میلیون بار دیده شده است و این یعنی فاجعه. چون میزان بازدید پست‌های آنها بیش از تعداد دنبال کنندگان شأن است. این اعداد زمانی معنادار می‌شود که آن را در کنار دنبال کنندگان اکانت موزه ملی قرار دهید.
نوروز رجبی هم بیان کرد: کمیته‌ای شکل گرفت که کارش مبارزه با حفاری غیرمجاز بوده است در دولت قبلی به نتیجه نرسید در دوره جدید همه این اتفاق با حراست افتاد چند خواسته داشتیم شرایط بغرنج تجارت حفاری اعلام شد از او خواسته شد که فضای مجازی رصد شود. در وزارت میراث فرهنگی اثبات تخریب و حفاظت مسئله نیست. مدیرکل حقوقی باید میراث فرهنگی را بشناسند هیچ تفاوتی بین مدیر حقوقی وزارت میراث فرهنگی و وزارت جهاد کشاورزی نیست.
پژمان مظاهری پور مستندساز گفت: سال ۱۳۸۴ فیلمی درباره غارت جیرفت کار می‌کردم یک دادستان به نام دادخدا سالاری داشت. بعد از باستان شناسان امنیت را به آنجا آورد و دو حکم اعدام داد. قدرتمند بود و نفوذ بالایی داشت. جیرفت همان زمان نماینده‌ای داشت و نیروی انتظامی می‌گفت در این دو سال ما مراقب بودیم که هر کسی در چاله خودش کار کند!
من فکر می‌کنم برخورد قضائی قاطع رخ نمی‌دهد. یک جریانی هست که می‌خواهد آثار ایران را پاک کند ما هم مبارزه می‌کنیم که ایران باشد.
