در طول چهار سالی که از آغاز اجرای طرح نهضت ملی مسکن می‌گذرد، تنها ۳۴ هزار واحد مسکن حمایتی بر روی زمین‌های ۹۹ ساله ساخته و تحویل متقاضیان شده است. این عدد در مقایسه با وعده ساخت ۴ میلیون واحد مسکونی، گویای عقب‌ماندگی چشمگیر در تحقق اهداف این طرح است.
به‌عبارتی، آنچه تاکنون عملی شده، کمتر از یک درصد از تعهد اولیه را شامل می‌شود؛ رقمی که به‌روشنی نشان می‌دهد نه‌تنها وعده‌ها به ثمر ننشسته‌اند، بلکه طرحی با این ابعاد ملی، همچنان در ابتدای مسیر باقی مانده است. این فاصله فاحش میان شعار و عملکرد، اکنون به یکی از نمادهای ناکارآمدی در حوزه سیاست‌گذاری مسکن بدل شده است.
برخی از مسئولین می گویند که گرچه تعداد واحدهای تحویل داده شده زیاد نیست اما باید در نظر بگیریم که مسیر ساخت و ساز در پیش گرفته شده! نکته اینجاست که با استناد به پروانه های ساختمانی صادر شده نیز می توان گفت که در این بازه ۴ ساله، فقط ۶۱۳ هزار واحد وارد مدار ساخت و ساز شده اند که از همینجا، وعده های غیرواقعی و آمارهای نادرست دولت مشخص می شود.
حالا که چهار سال از طرح نهضت ملی مسکن گذشته، به وضوح می توان گفت که الگوی دولت برای خانه دار کردن مردم کم درآمد کاملا اشتباه بوده؛ همانگونه که بارها کارشناسان بازار در خصوص این تصمیمات نادرست هشدار داده اند.
بهترین الگویی که در حال حاضر، دولت می تواند در پیش بگیرد، ساخت مسکن استیجاری است که در کشورهای مختلف دنیا نیز پیاده سازی شده و موفق بوده! تجربه چهار سال اخیر نشان می دهد که دولت سازنده مناسبی نیست و اساساً نمی تواند در زمان استاندارد و با قیمت رقابتی، خانه بسازد. به همین دلیل است که شرکت کنندگان در طرح های مسکن حمایتی، معمولاً متضرر می شوند.
ماده ۱۹ قانون جهش تولید مسکن، وزارت راه و شهرسازی را موظف کرده که هر سه ماه، گزارشی از وضعیت پروژه های مسکن سازی ارائه کرده و به کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی ارسال کند. نکته اینجاست که سامانه های مسکن حمایتی، اطلاعات دقیق و شفافی ندارند و به همین علت نمی توان اظهارنظر دقیقی در خصوص وضعیت این پروژه ها داشت.
در حال حاضر، سامانه تم که داشبور اصلی مدیریت و تحلیل داده طرح های مسکن حمایتی است، به تازگی آپدیت شده و فرصتی برای تحلیل دقیق وضعیت متقاضیان مسکن حمایتی فراهم آورده است.
بررسی داده های این سامانه مشخص می کند که تا پنج اردیبهشت امسال، شش میلیون و ۷۲۶ هزار و ۸۹۲ نفر در طرح مسکن ملی ثبت نام کرده اند که رسیدگی به پرونده شش میلیون و ۲۷۲ هزار و ۶۲۷ نفر انجام شده و تعیین تکلیف شده اند.
تمام متقاضیان، سه استعلام سابقه مالکیت خصوصی، فرم ج و تسهیلات بانکی مسکن گرفته شد و از میان تمام این شش میلیون نفر، ۴ میلیون و ۷۳۳ هزار و ۶۰۷ نفر واجد شرایط اعلام شده و برای دریافت مسکن دولتی معرفی شدند. می توان گفت که ۷۰ درصد متقاضیان ثبت نامی، مشمول طرح مزبور بوده اند.
در صورتی که دولت موفق به اجرای تعهدات و وعده های خود می شد، با گذشت ۴ سال می توانست برای تمام این متقاضیان مسکن بسازد و آنها را خانه دار کند اما با گذشت این همه سال، بخش ناچیزی از این متقاضیان خانه دار شدند. به نظر می آید که دولت، باز هم بدون توجه به امکانات و شرایط خود، وعده داده و نتوانسته به آن عمل کند.
عدم تطابق وعده و امکانات باعث شد که وزارتخانه، یک استعلام دیگر را نیز مدنظر قرار بدهد و متقاضیان باید در محل دریافت خانه دولتی، سکونت داشته باشند. به این ترتیب، مسکن دولتی به کسی تعلق می گیرد که با مستندات و مدارک کافی بتواند ثابت کند که پنج سال در شهر موردنظر سکونت داشته است.
در نهایت متقاضیان واجد شرایط به ۱ میلیون و ۵۶۶ هزار و ۴۴۳ نفر کاهش یافت. در واقع دولت تصمیم گرفت به جای حل واقعی بحران مسکن، با چنین شرطی تعداد متقاضیان واجد شرایط را کاهش دهد. به این ترتیب بسیاری از متقاضیانی که به دلیل تغییر شغل یا مشکلات معیشتی ناچار به کوچ شده اند، از دایره شمول مسکن حمایتی دولت خارج شده اند.
از میان تمام کسانی که واجد شرایط اعلام شده اند، ۹۵۱ هزار نفر افتتاح حساب کرده اند و از این میان نیز ۷۹۲ هزار و ۷۵۸ نفر توانسته اند آورده ۴۰ میلیونی اول خود را تامین کنند. از تمام کسانی که موفق به پرداخت شده اند نیز، برای ۷۷۹ هزار و ۸ نفر، پروژه تعریف شده است.
به این ترتیب می توان گفت که از ۴ میلیون و ۷۰۰ هزار نفری که در ابتدای طرح نهضت ملی مسکن مشمول خانه حمایتی شده بودند، فقط ۹۵۰ هزار نفر باقی ماندند و به نوعی ثبت نامشان قطعی شده است. در واقع، می توان گفت که صرفاً ۲۰ درصد از ثبت نام کنندگان اولیه، در طرح مزبور باقی مانده اند.
از میان باقی ماندگان طرح مزبور، فقط ۲۴ درصد در دهک های اول تا سوم هستند. بنابراین می توان گفت که حتی واحدهای تخصیص داده شده نیز به جامعه هدف برخورد نکرده و طرح نهضت ملی مسکن، در نهایت به نفع گروه های میان درآمد شده است.
